სპექტაკლის ერთგვარი ხერხემალია ანუკი ბუბუტეიშვილი. მან საოცარი ძალისხმევით, დიდი შრომითა და მონდომებით შექმნა ძლიერი, სასოწარკვეთილი, მიტოვებული, მებრძოლი ქალის სახე, რომელსაც საკუთარი დარდი თავიდან ფეხებამდე მწუხარებაში ძირავს. თუმცა, მიუხედავად ამისა, იასონს თავს არასდროს დაუხრის. მსახიობი კარგად

რეალიზდება რეჟისორის ჩანაფიქრიდან და თუ შეგვიძლია ვისაუბროთ კრეონის, კრეუსასა თუ სხვა პერსონაჟების კულმინაციაზე, ის ერთადერთია მათ შორის, რომელსაც მთელი სპექტაკლი მუდმივად ტონუსში აჰყავს.

ერთმანეთის მიყოლებით, საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტში, დრამის სარეჟისორო სპეციალობის სტუდენტებმა (ჯგუფის ხელმძღვანელი ანდრო ენუქიძე, პედაგოგი ლაშა შეროზია) თავიანთი ნამუშევრები უჩვენეს ფართო აუდიტორიას. ნანა ჯავახიშვილმა ახმეტელის აუდიტორიაში ტენესი უილიამსის „განწირულია დასანგრევად“ საკუთარი ინტერპრეტაცია წარმოგვიდგინა. აღნიშნული პიესა, უკვე მეორედ დაიდგა ქართულ თეატრში (პირველი დადგმა დავით საყვარელიძეს ეკუთვნის).

კოკო როინიშვილის, რატი ლაბაძის და შემოქმედებითი კოლექტივის მიერ შექმნილი სპექტაკლი კაცობრიობის ისტორიაში, წარსულსა და თუ აწმყოში, არსებულ საჭირბოროტო საკითხებსა და პრობლემებზე დაგაფიქრებს და მაყურებელს არჩევანის საშუალებას აძლევს განსაზღვროს - ვინ იყო უცნობი?  და, ასევე ღიად ტოვებს კითხვას - რას ირჩევს ადამიანი, მოქალაქე? - მორჩილად შეეგუოს ყოველგვარ ბოროტებას, თუ, წინ აღუდგეს და იბრძოლო ჭეშმარიტების შემეცნებისთვის, ადამიანური ღირსების აღდგენისთვის, სიკეთის გამარჯვებისთვის, კაცობრიობის მომავლისთვის. 

შეუძლებელია არ აღინიშნოს ისიც, რომ მიუხედავად სპექტაკლის მრავალი ღირსებისა, სასურველი იყო უკეთ გამოკვეთილიყო სიუჟეტური ხაზი. გარდა ამისა, ვფიქრობ ზოგიერთი მიზანსცენა ბუნდოვანი ან ილუსტრაციულია, ფინალი  - დასამუშავებელი. 

1937 წელი, „სტალინური რეპრესიების,“პერიოდი, რომელსაც მრავალი ადამიანი შეეწირა, ჩვენს მეხსიერებაში სამუდამოდ ჩაიბეჭდა, როგორც საქართველოს ისტორიის ერთ-ერთი ყველაზე ტრაგიკული ფურცელი.   რეჟიმი, არავის ინდობდა და თავისი  სისასტიკით, საზოგადოების ყველა ფენაზე ახდენდა გავლენას.   განსაკუთრებით  ერჩოდნენ  ცნობილი ადამიანებს-  მწერლებს, მხატვრებს, თეატრალური მოღვაწეებს. „ურჩობით“  გამორჩეულ ხელოვანებს.

ქეთი ცხაკაიას გმირი-ანტონია, ლაშა შეროზიას სპექტაკლში (დარიო ფოს პიესის ინსცენირება) - „არ გვიხდით?! არ გადავიხდით!“ – შემოთავაზებული პარტიტურის ერთგვარი მოდულაციური ღერძია, რომელიც მთელი წარმოდგენის მანძილზე სცენაზე დგას და არცერთი წამით არ აგდებს ვერბალურ და ფიზიკურ რიტმს, ინდივიდუალური ხელწერით ჰაეროვნად ჟონგლიორობს თავისი გმირის მანიპულაციურ ლაბირინთში.

ჟან ანუიმ პიესაში პერსონაჟები გააადამიანურა, და შესაძლებელია ითქვას, რომ მედეა, ამ შემთხვევაში, ნონკონფორმისტი ქალია, ის ვერ შეეგუება დამორჩილებას: „კრეონ, მე არ მინდა გევედრო, ჩემს მუხლებს მოხრა არ შეუძლიათ, ჩემს ხმას არ უნდა მორჩილად ისმოდეს!“. 

რეჟისორი სოსო ნემსაძე ხაზგასმით წარმოაჩენს თუ რა შეუძლია კოლექტიურ ძალას. მიუხედავად იმისა, რომ პიესა დაიწერა 1982 წელს, მუშათა უფლებების შესწავლა და სისტემურ გამოწვევებთან ბრძოლა დღესაც აქტუალური რჩება. სოსო ნემსაძე სპექტაკლში აქცენტს აკეთებს კოლექტიურ სოლიდარობაზე და ქალების ერთიან ძალაზე, როგორც სოციალური წინააღმდეგობის ძირითად ბერკეტზე.

„გამნათებელი“ - ასე ჰქვია სპექტაკლს, რომელიც რეჟისორმა კოტე აბაშიძემ დრამატურგ ნინია სადღობელაშვილის ლიტერატურული პირველწყაროს საფუძველზე განახორციელა. სპექტაკლის პრემიერას მაყურებელი მიმდინარე თვის განმავლობაში იხილავს. შემთხვევითი არ არის რომ ქართული მწერლობა და თეატრი, ზოგადად ქართული კულტურა აფხაზეთს და მის თემას რომ თავისი ინტერესთა უპირველეს საგნად წარმოაჩენს. ეს გასაკვირი სულაც არაა. უბრალოდ, აღფრთოვანებას იწვევს მეთოდი და სამეტყველო საშუალების ორიგინალობა.

ფოთის თეატრმა მორიგი პრემიერა „პატარა ცახესი, ცინობერად წოდებული“ შესთავაზა მაყურებელს, რომელიც თეატრის ხელმძღვანელმა, რეჟისორმა საბა ასლამაზიშვილმა ერნესტ თეოდორ ამადეუს ჰოფმანის მოთხრობის მიხედვით დადგა. თუ არ ვცდები, ეს დადგმა პირველი მცდელობაა ცნობილი გერმანელი ავტორის ამ კონკრეტული მოთხრობის ქართულ სცენაზე ადაპტირების. ზღაპარი დიდებისთვის ფანტასტიკური სატირაა, რომელიც გერმანული რომანტიზმის მნიშვნელოვან ქმნილებას წარმოადგენს. სატირული ელემენტები რეჟისორმა კიდე უფრო გაამძაფრა და სპექტაკლი გროტესკის ჟანრში დადგა.

თეატრი სახელოსნო 42-ში პრემიერა 2025 წლის მარტის ბოლოს შედგა. გოგოლის „ცხვირი“ ლევან წულაძემ მეორედ გაასცენურა. პირველად თავის თანამოაზრეებთან ერთად დაარსებულ - თეატრალურ სარდაფში რუსთაველზე დადგა, მეორედ კი, ისევ თავისსავე შექმნილ - თეატრი სახელოსნო 42-ში. საინტერესოა, რატომ მიუბრუნდა რეჟისორი გოგოლის ამ მართლაც გენიალურ მოთხრობას მეორეჯერ.

თურმე რამდენი რამ გვქონია დასამალი, რამდენ რამეს ვხლართავთ ჩვენთვის ახლობელი ადამიანების უკან, მერე კი ამ ყველაფერს ვმალავთ და სხვათა დასანახად ვხარობთ. ვიღიმით, ვფუთავთ ჩვენს პრობლემებს, ამას კი ერთადერთი ახსნა აქვს, სხვებს „გულს ვუხეთქავთ“ ჩვენი „ვითომ“ კარგად ყოფნით. და ბოლოს, როცა ვინმესთან გულწრფელი საუბარი გვსურს, ირგვლივ ადამიანი აღარ გვრჩება, რადგან იმდენი ტყუილი გვაქვს ნათქვამი, იმდენჯერ დაგვიდია სხვებისთვის ფეხი, რომ აბა ვის მოუნდება ჩვენი მოსმენა.

სამეფო უბნის თეატრი ბობოლა ავტორიტეტით დაიკვეხნის მაყურებლებში, რამეთუ მუდმივად გამოირჩევა სრული ანშლაგითა და სანახაობის მიწურულს მხურვალე ოვაციებით. ამ სპექტაკლის ნახვამდე კარგის მეტი არაფერი მსმენია, თუმცა წარმოდგენის დასასრულს, ვაგლახათ ღვთისა, ჩემი გაწბილება ცას სწვდებოდა. ვფიქრობ, ხარატიშვილის ამბის დრამატურგიული ქარგა ჩვენი საზოგადოებისთვის საჭირო საკითხებს ეხმიანება, თუმცაღა ჩემთვის მეტნაკლებად საინტერესო გახდა სპექტაკლი ზემოაღნიშნული მიზეზებიდან გამომდინარე.

სამთვიანი პროტესტის შემდეგ, პროტესტის მონაწილე თეატრები შემოქმედებით ცხოვრებას უბრუნდებიან. (პროტესტი სხვა ფორმით გრძელდება). ზოგი დასი რეპერტუარიდან იმ სპექტაკლებს წარმოადგენს, რომლებიც საქართველოში (და არა მხოლოდ) მიმდინარე პროცესებსა და დღევანდელობის პრობლემებს „ეპასუხება“. ზოგი დღევანდელობას ახალი დადგმებით ეხმიანება და თანადროული გზავნილებით მიმართავს საზოგადოებას, რომელიც თეატრისგან სწორედ „ასეთ მიწვევებს“, პრობლემებზე „ასეთ“ დიალოგს, საუბარსა და განსჯებს ელოდება.

სპექტაკლის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია კანცონები, რომლებშიც იგულისხმება მოქმედების შეფასება - კომენტირება, რასაც ხუთი სტუდენტისგან შემდგარი ქორო (ნინუცა ცაგარეიშვილი, ელენე ჭავჭავაძე, ნინი მაჭავარიანი, გიორგი სირბილაძე და დაჩი მუჯირიშვილი) ასრულებს. ქოროს წარმომადგენლები ექსპოზიციონერებიც არიან, რომელთა შესრულებაში პიესაში არსებული კანცონა და პროლოგი კომპაქტურადაა შერწყმული. მსახიობების წარდგენით კი ისინი „მეოთხე კედელს“ ამსხვრევენ, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ შემოქმედებითი ჯგუფის მიზანია მაყურებელთან ილუზორულობისგან დაცლილი კომუნიკაციის ჩამოყალიბება.

რეჟისორი ცდილობს მაყურებელს სწორედ ის სანახაობა შესთავაზოს, რომელზეც ბევრი ფიქრის გარეშე იმის კვალობაზე, რომ მათ ბევრი იცინეს კმაყოფილნი და შესაძლოა აღფრთოვანებულნიც კი დარჩნენ, რაც იგრძნობოდა სპექტაკლის ბოლოს ოვაციებით. მსახიობების მაყურებლებთან ინტეგრაცია უკვე დრო მოჭმული ხერხია და ამაში გასაოცარი და აღსაფრთოვანებელი არაფერია, მეტიც ჩემთვის უკვე შემაწუხებელიც კი გახდა.

სენაკის აკაკი ხორავას სახ. პროფესიულ დრამატული თეატრის ახალი წარმოდგენის პრემიერა ჯერ კიდევ გასული წლის ბოლოს გაიმართა, თუმცა ფართო  მაყურებელმა იგი სულ ახლახანს იხილა. ამას წინ უძღვოდა თეატრის ლევილში მოგზაურობა და იქ შექმნილი პროდუქტის აქაური პრემიერა, რამაც თავისთავად  ახალი სპექტაკლის ჩვენება ოდნავ  გადაწია.

ტარიელ კუბლაშვილი  (რეჟისორის ასისტენტი თაკო ლეკიშვილი, ტექნიკური რეჟისორი ირინა მეტონიძე) მოგვითხრობს ადამიანურ სიხარბესა და ორგულობაზე, რელიგიური ინსტიტუციის ფარისევლობასა და თვალთმაქცობაზე, მოჩვენებით მორალისტებზე და ფსევდო მორალისტობაზე და რაც მთავარია, გონიერების ძალის უპირატესობაზე. დასცინის სიყალბესა დ პათეტიკურობას. ამავდროულად, ახალბედა რეჟისორი ახდენს „თამაშის ხელოვნების“ ირონიზებას, დასცინის თანამედროვე ქართულ თეატრში, სამსახიობო ხელოვნებაში გაბატონებულ სტილს.

ზესტაფონისა და სენაკის თეატრმა „აჯანყებულთა ვაგონის“ პრემიერა შემოგვთავაზა. ორი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა ვალერი ოთხოზორიას ტექსტზე იმუშავა და ერთი თემის ქვეშ - 1924 წლის აჯანყების გაცოცხლება გადაწყვიტეს. პირველი მოქმედების რეჟისორი ვატო ჯუღელი გახლავთ, მეორე ნაწილის კი ვახტანგ ნიკოლავა.

მაყურებელიც იქვე, მათ გვერდით, სცენაზე ზის, პარტერისკენ პირით და ყველაფერს კარგად, ცხადად და ახლო ხედში ხედავს, ცოცხლად შეიგრძნობს. იქვეა, კარლსა და ჰელვერთან ერთად და მათთანაც, რომლებიც სადღაც გარეთ დათარეშობენ, არბევენ, რომლების ჯერ მხოლოდ ხმები ისმის და მათი არსებობა მაყურებელში არსებული ცოდნისა და გამოცდილების გაცოცხლებას იწვევს.

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის აფიშაზე, „მანდრაგორა“ ერთ მოქმედებად, გამოჩნდა, რომელიც   დრამის ფაკულტეტის, თეატრის რეჟისურის სპეციალობის III კურსის სტუდენტის, ტარიელ კუბლაშვილის საკურსო ნაშრომია. რეჟისორის ასისტენტი თაკო ლეკიშვილი, მხატვარი ნუცა კერესელიძე, ქორეოგრაფი ნანა ბიბილაშვილი ხოლო ტექნიკური რეჟისორი ირინა მეტონიძე გახლავთ. როგორც პროგრამაში ვკითხულობთ, ჯგუფის ხელმძღვანელი, ასოცირებული პროფესორი ანდრო ენუქიძეა.

თეატრი სადადგმოდ მიმართავს ისეთ დრამატურგიას, სადაც არსებული პრობლემატური საკითხები აქტუალურია იქნება და გამოირჩევა მაღალი მხატვრული ხარისხით, რომელიც იდეურ-თემატური თვალსაზრისით პირდაპირ ეხმიანება ჩვენს თანამედროვეობას, რაც ინტერესს მოკლებული არ არის. რეჟისორის ცოლი - ასე ქცია სპექტაკლს, რომელიც ,,თოჯინების სახლის“ დამფუძნებელმა და სამხატვრო ხელმძღვანელმა ნიკოლოზ საბაშვილი თამარ წულუკიძის ცხოვრებისა და შემოქმედებითი ბიოგრაფიის ამსახველ დოკუმენტურ მასალაზე დაყრდნობით განახორციელა.

თითქმის ოთხი თვის წინათ, სამეფო უბნის თეატრი, სრული შემდგენლობით, ზოგიერთ სხვა თეატრის ზოგიერთ წარმომადგენელთან ერთად, ქვეყანაში მიმდინარე მშვიდობიან აქციებს, მარშებს, მიტინგებს შეუერთდა და „თავისუფლების, დამოუკიდებლობის სადარაჯოზე“ დადგა; შემდეგ ამ პროცესებს მიყოლებული სხვა პროცესების - დარბევების, დაპატიმრებების, ჯარიმების წინააღმდეგ მიმართულ პროტესტშიც აქტიურად ჩაება.

 „ფაბრიკის გოგოენები“ სოციალურ-რეალისტური დრამაა, რომელიც ხუთი ქალის ბრძოლას საკუთარი უფლებებისთვის  -  მუშათა კლასის ცხოვრებასა და ქალთა შრომით პირობებს ასახავს. ისინი მუშაობენ ტექსტილის ფაბრიკაში, სადაც მათ უფროსები უსამართლოდ ექცევიან. ძველი მმართველებითაც უკმაყოფილონი იყვნენ,

სპექტაკლი „აჯანყებული ვაგონი“, რომლის პრემიერაც სენაკის აკაკი ხორავას სახელობის და ზესტაფონის უშანგი ჩხეიძის სახელობის პროფესიულ დრამატულ თეატრებში გაიმართა რიგით მეორე წარმოდგენაა ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის პროფესიული თეატრის სპექტაკლ „სამშობლოს“ მერე, რომლებიც საფრანგეთში, ლევილში მომზადდა და აქაურმა ქართველმა მაყურებელმა იხილა. კულტურის სამინისტროს ლევილის აღდგენის პროექტზე ბევრი დაიწერა, ამიტომ მხოლოდ იმას დავუმატებ, რომ საქართველოს რამდენიმე თეატრი გასული წლის შემოდგომაზე ეწვია ქართველი ემიგრანტების საკუთრებაში მყოფ ადგილს და იქ რამდენიმე სპექტაკლი მომზადდა.

რუსთაველის ეროვნული თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე ჩანიშნული პრემიერა, დეკემბრის შუა რიცხვებიდან 2025 წლის იანვრის მეორე ნახევრისთვის გადაიდო. რეჟისორი გიორგი კაშია, დავით კლდიაშვილის მოთხრობის “მსხვერპლის“ ინსცენირების მოტივებზე ერთმოქმედებიან სპექტაკლს დგამს.

მარტინ მაკდონას „ლინეინის სილამაზის დედოფალი“ მისი პირველი და ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული პიესაა, რომელმაც მსოფლიოს მასშტაბით მრავალი ინტერპრეტაცია განიცადა და დღემდე არ კარგავს აქტუალურობას. ქალაქის თეატრში, რეჟისორი დავით თარბას მიერ დადგმული „ლინეინის სილამაზის დედოფალმა“, მისმა მძიმე ისტორიამ და პერსონაჟებმა რთულია გულგრილი დატოვოს მაყურებელი. სპექტაკლი აღსავსეა სევდით, ღრმა ემოციებით, რთული სოციალური მდგომარეობით.

მოზარდ მაყურებელთა თეატრის მცირე სცენაზე თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის მესამე კურსის დრამის ფაკულტეტის სამსახიობო მიმართულების სტუდენტებს შეუძლიათ ცივი, გამაგრილებელი, ვნებით აღსავსე გასპაჩოს რეცეპტის შემოთავაზება პაოლო ჯენოვეზეს „იდეალური უცნობების“ წარმოდგენით, რეცეპტის ავტორი კი, რეჟისორი გიორგი სულთანიშვილია, რომელმაც, ორიგინალურ სათაურს სიტყვა „იდეალური“ მოაშორა  და მხოლოდ „უცნობები“ დატოვა.

უნდობლობა, არაკომუნიკაბელობა, საკუთარ თავში ჩაკეტილობა  სიმართლის მალვას იწვევს. ან პირიქით. სიცრუე (თუნდაც დაფარული) იწვევს  გაუცხოებას, ურთიერთობების დაშლას ყველაზე ახლობელ ადამიანებს შორისაც. ოჯახებში, მეგობრებში, ახლობლებში, სხვადასხვა საფუძველზე და მიზეზით. შემდეგ, როდესაც  ყველაფერი მჟღავნდება, ცხადი ხდება, რომ რაღაც კარგად არაა „ამ სამეფოში“, მის „სიმყარეს“ მხოლოდ ტყუილი ამაგრებს და ადრე თუ გვიან, დაშლისთვისაა განწირული.

ფრენკ მაკგინესის პიესას „ფაბრიკის გოგოები“ (Factory Girls, 1982) კრიტიკოსები ფემინისტურ პიესად მიიჩნევენ. სოციალურ დრამაში წამოჭრილია ქალთა თანასწორობის, ემანსიპაციის, შრომითი უფლებების, სოლიდარობის პრობლემები. თუმცა, შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ სოსო ნემსაძე აქცენტს ქალთა თანასწორი უფლებისთვის დაცვის თემის გარდა, ზოგადად თავისუფლებისთვის ბრძოლის იდეაზე აკეთებს. ფემინისტური მოტივები რეჟისორისთვის მეორე ხარისხოვანია. სამაგიეროდ, მისთვის მნიშვნელოვანია საუბარი შრომით უფლებებზე.

სპექტაკლი, თანამედროვე ცხოვრების ყველაზე მნიშვნელოვან პრობლემას - ადამიანთა შორის ურთიერთობებს ეხება.  მათი კავშირები სცენაზე სხვადასხვაგვარად (დედა-შვილი, მამა-შვილი, ცოლ-ქმარი, მეგობრები და ა.შ) არის წარმოდგენილი.  უნდობლობა, ღალატი, ტყუილი თუ გულგრილი დამოკიდებულება ერთმანეთის მიმართ, ადამიანში სასოწარკვეთილებასა  და  გარდაუვალ გათიშულობას იწვევს.

ზესტაფონის უშანგი ჩხეიძის და სენაკის აკაკი ხორავას სახელობის პროფესიული სახელმწიფო დრამატული თეატრების სამხატვრო ხელმძღვანელებმა ვატო ჯუღელმა და ვახტანგ ნიკოლავამ, ვალერი ოთხოზორიას პიესის „აჯანყებულთა ვაგონი“ მიხედვით ერთობლივი სპექტაკლი დადგეს - დოკუმენტური დრამა ორ მოქმედებად, სადაც პირველი მოქმედებაში ზესტაფონის თეატრის მსახიობები, ხოლო მეორე მოქმედებაში, სენაკის თეატრის მსახიობები მონაწილეობდნენ.

ვალერი ოთხოზორიას დოკუმენტური დრამა „აჯანყებულთა ვაგონი“ ორ მოქმედებად ზესტაფონისა და სენაკის დრამატული თეატრების ერთობლივი ნამუშევარია. უფრო სწორად, პირველი ნაწილი ვატო ჯუღელმა ზესტაფონის თეატრის მსახიობების მონაწილეობით დადგა, მეორე ვახტანგ ნიკოლავამ, სენაკის თეატრის მსახიობებთან ერთად. ორ ნაწილიანი (ჩემი აზრით, არა ორ მოქმედებიანი) წარმოდგენა ორი დამოუკიდებელი სპექტაკლია ერთ ამბავზე, ამიტომაც ერთ კონტექსტში მათი განხილვა არ ღირს, მით უმეტეს, ორივე ნაწილი ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულია სტილისტიკის, მსახიობთა შესრულების მანერისა და რეჟისურული გადაწყვეტის თვალსაზრისით. ეს არც არ არის გასაკვირი, რადგან მასზე სხვადასხვა რეჟისორი მუშაობდა.

საბა ასლამაზიშვილის „მსხვერპლი“ ჩაკეტილი და გონებრივ, მენტალურ სიბნელეში ჩაძირული საზოგადოების ცხოვრების რამდენიმე ეპიზოდია. საზოგადოების იმ ნაწილის, რომელიც ძალადობას კი არ უპირისპირდება,  პირიქით, დუმილითა და უმოქმედობით, ხელს უწყობს მის არსებობას. საზოგადოების, რომლის თვალსაწიერიც ისევე შეზღუდულია, როგორც მისი  საცხოვრებელი სცენური ტერიტორია - დაცარიელებული, ცივი და მკაცრი  ნახევრადჩაბნელებული სივრცე - გიორგი უსტიაშვილის სცენოგრაფიაში.

რეჟისორმა სულ ოდნავ შეცვალა სცენარის პირვანდელი ვერსია და ტექსტში მცირე კორექტივები შეიტანა. იმ საღამოს, როდესაც მთვარის სრული დაბნელება უნდა მოხდეს, 7 უახლოესი მეგობარი როკოს და ევას სახლში იკრიბება. მთვარის დაბნელება დრამატურგიულ ტექსტში ჩადებული ერთგვარი მეტაფორაა - „უცნობების“ პერსონაჟების მსგავსად, ამ ასტრონომიული მოვლენის დროს მთვარეც ხომ იმალება, რამდენიმე საათით დედამიწის ჩრდილს თავს აფარებს და ფერს იცვლის.

ოცდამეერთე საუკუენში მობილური ტელეფონები თანამედროვე ადამიანის „შინაგანი სამყარო“ გახდა. ისინი შეიცავენ საიდუმლოებებს, ფარულ ურთიერთობებსა და იმ მხარეებს, რომლებსაც სხვებს არ ვაჩვენებთ.  პერსონაჟები,  რომლებიც დასაწყისში იდეალური წყვილები ჩანან, რეალურად სავსე არიან  ტყუილებითა და გაურკვევლობით. სპექტაკლის სიუჟეტი სვამს მთავარ კითხვას: ნამდვილად ვიცნობთ ჩვენს საყვარელ ადამიანებს? ნამდვილად გვიყვარს ისინი რეალურად როგორებიც არიან?

რუსთავის გიგა ლორთქიფანიძის სახელობის დრამატულ თეატრში, „დარისპანის გასაჭირის“ პრემიერაზე, მიბრძანებულ მაყურებელს დარბაზში თეთრი პოდიუმი ხვდება, რომელიც სცენას უკავშირდება. შესაბამისად, ფარდა გახსნილია და დარბაზში შესვლისთანავე ვხედავთ მონუმენტურ დეკორაციას, სცენის სამი მხრიდან სოფიტებამდე აწვდილ თეთრ ყრუ კედლებს (რომელიც ბოლომდე მეგონა, რომ სტატიკაში არ დარჩებოდა).

როდესაც მრავალჯერ სცენაზე წარმოდგენილი სპექტაკლის დადგმის შესახებ კვლავ გაიგებ, პირველი რაც გაინტერესებს ისაა, რა ახალს გთავაზობს დამდგმელი ჯგუფი. რუსთავის გოგა ლორთქიფანიძისა სახელობის მუნიციპალური თეატრის ანონსით ეს ინტერესი უფრო მეტი იყო, ვინაიდან დამდგმელი რეჟისორი ანდრო ენუქიძეა, რეჟისორი, რომელმაც საკუთარი თეატრალური კარიერის ჯერ კიდევ დასაწყისში პირველმა რუსთაველის სცენაზე აიყვანა მაყურებელი და რობერტ სტურუასთან ერთად დავით კლდიაშვილის „ირინეს ბედნიერება“ შემოგვთავაზა.

ვერ ვიტყოდი, რომ რეჟისორ საბა ასლამაზიშვილის ბოლო დროის დადგმები რაიმე კანონზომიერებას ემორჩილებათო, მაგრამ ბოლო დროის  ანა ნაკაშიძის „ანას მომენტს“, დავით კლდიაშვილის „მსხვერპლს“ და მერი შელის „ფრანკენშტაინს“ მაინც აქვთ რაღაც საერთო - თუნდაც თხრობის სიმძიმე ან ტრაგიკული ფინალი. ყველა მათგანს დღევანდელობის კვალი ატყვია. ხშირად ვამბობთ ხოლმე „დროა ასეთი“ და მართლაც კატაკლიზმებით, დრამატიზმით, ურთიერთდაპირისპირების რაც  მთავარია  სიყვარულისა და პატივისცემის დაკარგვის დროში რომ ვიმყოფებით სრულიად ცხადია.

ამჯერად, თეატრის მორიგ პრემიერას, კოტე მარჯანიშვილის თეატრის სხვენმა უმასპინძლა, სპექტაკლით „ზღვის თეატრი“, რომლის როგორც რეჟისორი, ასევე ტექსტის ავტორი სანდრო ელოშვილი გახლავთ. აქვე აღვნიშნავ, რომ თეატრს ახალი გუნდი მართავს, სამხატვრო ხელმძღვანელი ეკატერინე შარიქაძე გახლავთ, დირექტორი კი - ანა სანაია. როგორც ცნობილია, მათ წინ მრავალი პრემიერა და გასტროლი აქვთ დაგეგმილი - რაც უკვე კარგ დასაწყისს ნიშნავს...

ზუგდიდის შალვა დადიანის დრამატულმა თეატრმა მორიგი პრემიერა შესთავაზა მაყურებელს. ამჯერად, ზუგდიდის თეატრის მსახიობებს საშუალება მიეცათ ემუშავათ საბა ასლამაზიშვილთან, გასცნობოდნენ მას, რომელმაც აქტუალური პრობლემებზე სასაუბროდ მერი შელის „ფრანკენშტაინის“ სცენური ადაპტაცია შეარჩია. თარგმანი პროფესიით მსახიობ სანდრო კახათელიძეს ეკუთვნის, რომელიც კარგად იცნობს სათეატრო სპეციფიკას. რომანის ადაპტირება სცენისთვის თავისთავად სირთულეებთან არის დაკავშირებული, ეკრანიზაციაც, თუმცა სცენაზე ერთ სივრცესა და კონკრეტულ დროში ამბის თხრობა მასში შემავალი მიკრო სიუჟეტებით, ბევრ სირთულეს უქმნის რეჟისორს და მსახიობებისთვისაც დაკისრებული ამოცანა ორმაგად რთული შესასრულებელია. ამ პრობლემებმა ზუგდიდის თეატრის სპექტაკლშიც იჩინა თავი.

„ძახილი!“ - წარსულს, აწმყოსა და მომავალს შორის გადაძახილია. ეს გახლავთ შემოქმედებითი გუნდის მიერ შექმნილი თეატრალიზებული თხრობა ადამიანურ ღირსებაზე, სამშობლოსათვის თავდადებაზე, გმირობაზე, ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლაზე, სიკეთესა და ბოროტებაზე, ნათლისა და ბნელის მარადიულ დაპირისპირებაზე. „ძახილი!“ წინაპრების არ დავიწყების, წარსულის გადააზრების მაგალითზე აწმყოს შეფასება/გაანალიზების და მომავლის განჭვრეტის მცდელობაა.

ოკუპაციის დღეს, ორიგინალურად, მოკრძალებულად და გულწრფელი ემოციით გამოეხმაურა მარნეულის კულტურის ცენტრთან არსებული სათეატრო დასი, რომელსაც ბოლო წლებია სათავეში უდგას ტატო გელიაშვილი. მას კარგად იცნობენ სათეატრო სფეროში, როგორც რეჟისორს, მსახიობს, სცენოგრაფს, ქორეოგრაფს - მოკლედ არტისტს, რომელიც ყველაფერს გემოვნებით, საქმისადმი სიყვარულით, პროფესიონალიზმით, მკვეთრად გამოხატული სამოქალაქო პოზიციით და რუდუნებით ქმნის თავის თანამოაზრეებთან ერთად.

საბა ასლამაზიშვილმა და მანანა ანთაძემ, გიორგი კაშიასგან განსხვავებით, პროზაული ნაწარმოების გასცენურებისას, პერსონაჟთა სამეტყველო ენა გაათანამედროვეს, მოთხრობაში არსებული ზოგიერთი პერსონაჟი ამოაგდეს, მაგალითად ესმა - მარინეს დედა, ასევე, დავით კარუგდელაძე (კაშიას სპექტაკლში რამის მთავარ პერსონაჟად ქცეული), მისი მეუღლე - ნატალია, და, ზემოთ, როგორც ვთქვი ახალი პერსონაჟი - მუნჯი მთხრობელი - დაამატეს.

სახელმწიფო და თეატრი - საუკუნეები დასჭირდა ამ ურთიერთობის დალაგებას - გვახსოვს ის დროც, როცა სახელმწიფო თეატრს პოლიტიკურ იარაღად იყენებდა და ურჩი რეჟისორები რეპრესიის მსხვერპლნი ხდებოდნენ და მძვინვარებდა ცენზურა. არც ის დროა შორს როდესაც ჩნდება პოლიტიკური თეატრის, ამჯერად იმდროინდელი წყობის წინააღმდეგ მიმართული (ბერტოლდ ბრეხტი და სხვანი).

კლდიაშვილს პროზასა თუ დრამატურგიაში ეროვნული ნიშან-თვისებები, მახასიათებლები,  საზოგადოებაში არსებული სოციალური, ყოფითი თუ პიროვნული პრობლემები სულში ჩამწვდომი იუმორნარევი ტკივილით აქვს ასახული, ამავდროულად, მწერლის სტილი სხარტი, მოქნილი, ძალდაუტანებელია. მის ნაწარმოებებში პიროვნებისა და საზოგადოების დაპირისპირების მწვავე პრობლემატიკაა დასმული.

ავთო ვარსიმაშვილმა „სტალკერი“, ანდრეი ტარკოვსკის ფილმის მოტივზე დადგა, რომელიც ძმები სტრუგაცკების რომანის „გზისპირა პიკნიკზე“ მიხედვით არის გადაღებული. სამეცნიერო-ფანტასტიკური ჟანრის სპექტაკლი (ისევე როგორც ფილმი), სულიერ და ფილოსოფიურ განზომილებებს ეხება.

მაშინ, როცა ქართული თეატრების უმრავლესობა, ხოლო ზოგიერთი თეატრის მხოლოდ დასის წევრები გაიფიცნენ და პროტესტმა დარბაზებიდან ქუჩებში გადაინაცვლა, გამაყრუებელი ხმაურის, მარშების და აქციების პარალელურად, თბილისის ქუჩებში საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სახალხო თეატრის  „სტუდია მოდინახეს“ აფიშა გამოჩნდა, რომელიც პრემიერას იუწყებოდა.  თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის მაგისტრანტმა რეჟისორმა (ავთანდილ ვარსიმაშვილის ჯგუფი) გიორგი ჭანტურიამ მიხო მოსულიშვილის პიესა „უკანასკნელი თოლია“ დადგა. სპექტაკლი ჟიული შარტავაზე.

არსებობს წიგნები, რომლებიც არ გბეზრდება, რამდენჯერმე უბრუნდები და ასაკის ცვლასთან ერთად, სხვანაირად აღიქვამ, სიახლეებს აღმოაჩენ. ძალიან რთულია, შექმნა პროფესიული ლიტერატურა, რომელსაც ექნება, როგორც სამეცნიერო, ასევე მხატვრული ღირებულება. მხატვრული ლიტერატურის თუ პროფესიული ნამუშევრების შემქმნელ ავტორთა შორის, მყავს ფავორიტები, რომელთა გადაკითხვა თუ მათზე მუშაობა, არასდროს მბეზრდება.

ყველასათვის ცნობილმა რეჟისორმა, ზურაბ გეწაძემ, 22 ნოემბერს რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტალურ სცენაზე, (ტექსტი - ბასა ჯანიკაშვილი) „მშვიდობით თემურ“ პრემიერა წარმოდგვიდგინა. აღნიშნული პიესა გროტესკითა და შავი უიმორითაა გაჯერებული თუმცა, მასში განვითარებული იუმორით გადმოცემული პარადოქსულობა, აბსურდის თეატრის ელემენტებსაც შეიცავს - რეჟისორის წინამორბედი სპექტაკლებიც ხომ ამავე ჟანრის სპექტაკლებია („მელოტი მომღერალი ქალი“, „მარტორქები“).

თემური მიდის - ასე გადაწყვიტა თემურმა, ის მიდის სპექტაკლის პირველივე სცენაში და მიდის ფინალშიც, თემურს ვემშვიდობებით დასაწყისში; მართალია, ფინალში დამშვიდობების საშუალება არ გვაქვს, თუმცა ფაქტი ჯიუტია - თემურს წასვლა უნდა, თემური უნდა წავიდეს!

პერსონაჟს ყოველდღიური, საოფისე ჩაცმულობა აქვს, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, დეკორაციაც საკმაოდ მინიმალისტურია და მთავარ რეკვიზიტად რჩება დიდი ხავერდისფერი ე.წ. ფარდა, რომელშიც პირველ მოქმედებაში მთავარი გმირი დროდადრო თავადაც გაეხვევა ხოლმე, რომ თვალნათლივ გვანახოს სცენები, რომლებიც მის ცხოვრებაში გათამაშდა.

კომედიის ფესტივალის ფარგლებში რუსთავის თეატრმა წარმოადგინა სპექტაკლი - კარგად ბრძანდებოდეთ ქალბატონო. სპექტაკლში მონაწილეობას იღებენ რუსთავის თეატრის მსახიობები (ირაკლი ჯიშკარიანი, ანდრია ვაჭრიძე) და თეატრალური უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტის სტუდენტები (ვატო სანიკიძე, სოფი ხიზანიშვილი, კესო დვალიშვილი, მაშიკო თვალაბეიშვილი, ნინი ურუმაშვილი, მარიამ მღებრიშვილი, ნინა შონია) სპექტაკლის რეჟისორია სოსო ნემსაძე, რომელიც თავის მხრივ, ასევე პედაგოგია სტუდენტების.

„მედეა ვნებანი“ გასტროლით, თბილისელმა მაყურებელმა, მარჯანიშვილის თეატრშიც იხილა. 2 წლის შემდეგ, ბათუმის მუსიკალურ ცენტრის  აფიშაზე ისევ გამოჩნდა, მონოდრამა, რომელიც ოთარ ჭილაძის ნაწარმოების მიხედვითაა დადგმული და  ერთი მოქმედი პირი ჰყავს, მედეა, რომლის როლსაც  თათია თათარაშვილი ასრულებს.

რამაზ იოსელიანის ჰელვერს ასაკი არ აქვს, იგი მეოცნებე, სულელური აზრების, საცოადავი თუმცა გულწრფელი, სუფთა პერსონაჟის სახეს ქმნის. იოსელიანის მიერ, გათამაშებული დეტალი, ყველა ქცევა, ყველა სასცენო მოძრაობა მაყურებლის განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს.  იგი ახერხებს, პერსონაჟის ყველა შრე გააერთიანოს და თანმიმდევრულად გამოხატოს, რითაც დამაჯერბლობას იძენს.

გორის გიორგი ერისთავის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრი ხშირად გვანებივრებს საინტერესო, ღრმა, მრავალფეროვანი და ემოციური სპექტაკლებით. ამ მხრივ აღსანიშნავია როგორც საშუალო თაობის, ისე დამწყებ რეჟისორთა წარმოდგენები, კერძოდ, დავით ჩხარტიშვილის ტრილოგია ფროლიან ზელერის „ვაჟიშვილი“, „მამა“, „დედა“, ნანუკა ხუსკივაძის „გაუგებრობა“, გიორგი თენაძის „ოთარაანთ ქვრივი“ და სხვა.

უილიამ შექსპირის „ჰამლეტი“ კლასიკური ტრაგედიის ერთ -ერთი უმნიშვნელოვანესი ნიმუშია, რომელმაც საუკუნეებს გაუძლო და დღემდე აქტუალობა არ დაუკარგავს (ამაზე დიდი ხანია აღარავინ დაობს და თავისთავად ცხადია). პიესის ღრმა ფილოსოფიური და ემოციური შრეები საშულებას აძლევს თითოეულ თაობას ტექსტში საკუთარი თავი, ცხოვრება და სამყარო დაინახოს.

უილიამ შექსპირის „ჰამლეტი“ მსოფლიოში ალბათ იმდენჯერ დაიდგა და იმდენმა დადგა, რამდენი  ათწლეულიც გავიდა მისი შექმნიდან და რამდენი თეატრიც ყოფილა და არსებობს. დანიის უფლისწულის ამბავი საქართველოშიც უყვართ (1858 წლის პირველი თარგმანიდან) და საკმაოდ ხშირადაც წარმოადგენენ ხოლმე. განსაკუთრებით, ბოლო წლებში. მათგან, ზოგმა „იცის“, რაზე და რატომ დგამს ამ, „ჟამთა სიავის ამსახველ ტრაგედიას“, ზოგი უბრალოდ, დგამს.

დამოუკიდებელი თეატრის „ჰამლეტი“ ახალგაზრდული სულისკვეთებით დადგმული სპექტაკლია. „თუ გინდა, ახალგაზრდად დარჩე, ახალგაზრდული თვალით შეხედე სამყაროს...“ - გაისმის კიდეც ასეთი ფრაზა სპექტაკლის პროლოგში. „ჰამლეტი“ კერძო და ამავდროულად თავისუფალ „ჰარაკში“ მისმა მხატვრულმა ხელმძღვანელმა სანდრო კალანდაძემ დადგა. რეჟისორმა გარშემო შემოიკრიბა სხვადასხვა თაობის არტისტები, რომელთაც ბევრი რამ აერთიანებთ და შექმნეს სამ ნაწილიანი წარმოდგენა, რომელიც ეხმიანება არა მხოლოდ დღევანდელობას, არამედ ერთგვარი გაფრთხილებაცაა მომავლისთვის. რა შედეგზე გადის ბრძოლა ძალაუფლებისთვის?! ფინალში ვხედავთ გვამებით მოფენილ სიცარიელეს, სიბნელეს, სიჩუმეს.  

გაფრთხილება: თუ სპექტაკლი არ გინახავთ, მაშინ ჯერ ნახეთ და წინამდებარე ტექსტი მერე წაიკითხეთ, რადგან წერილში გამოყენებული ტერმინოლოგია და ფრაზები მომდინარეობს წარმოდგენიდან. თუ მაინც შენსას არ იშლი და ცნობისმოყვარეობა გკლავს, მაშინ მომზადებული მაინც უცქირე (და აუცილებლად ბოლომდე) ახალი თეატრის დადგმას „სირანო უნდა მოკვდეს“

ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრი, უკვე რა ხანია,  პოპულარობას ქართველ მაყურებელში არ კარგავს, პირიქით, ყოვლედღიურად იხვეჭს სახელს, დღითიდღე ამრავალფეროვნებს რეპეტუარს. თეატრმა ჟოლდაკის ფანტასმაგორიით გახსნილ სეზონს მეორე პრემიერა შეაშველა - „სირანო არ უნდა მოკვდეს“. თარგმანი ირინა ბაგაურს ეკუთვნის, პიესის ავტორი კი, ლეონარდო მანძანი და როკო პლაჩიდი არიან, სპექატკლის მხატვარი ჯუზეპე სტეალტოა, კოსტუიმებზე კი, გრაციელა პეპემ და დავით გევქოვმა იმუშავეს, მუსიკის ავტორები, ალესანდრო ლევრერო, ფრანკო ვიზიოლი და ერეკლე გეწაძე არიან, ეს უკანაკნელი კი დიჯეის როლში გვევლინება სცენაზე.

       ზუგდიდის თეატრში დავით კლდიაშვილის სახელგანთქმული მოთხრობა გიორგი კაშიამ ალექსანდრე ქოქრაშვილის ინსცენირების მიხედვით განახორციელა, თუმცა, კვლავ რეპეტიციებზე მიგნებული ტექსტისა და მოვლენების იმპროვიზირებით. სპექტაკლი ჩვენი საუკუნის ატრიბუტიკით, - მანქანით, მობილური ტელეფონებითა და ნარკოტიკების მომხმარებელ-მოხმარებით შეივსო, ხოლო  ორი დროის ტანდემი „ნეიტრალური“ პოზიციით განზავდა, რაც აისახა კოსტუმებით, თანამედროვე ტექსტებში დროდადრო გაჟღერებული იმერული კილოკავით.

ქეთევან სამხარაძემ შეძლო ის, რაც ბევრმა ვერ შეძლო: დაგვაგემოვნებინა კოქტეილი სახელად „მიზანთროპი“, რომელსაც მსუბუქი, ახალგაზრდული გემო აქვს, გაზაფხულის გემო, ძირითადად მეწამული ხილის არომატებით, პერმანენტული მომწარო ელემენტით, პიკანტურობის ზღვარზე; გემო, რომელშიც ზაფხულის ხვატის მუქარა იგრძნობა.

გიორგი კაშიას და ზუგდიდის თეატრის „სამანიშვილის დედინაცვალი“ სულის შემძვრელი სპექტაკლია, თუკი მას არა მხოლოდ შევხედავთ, არამედ განვჭვრეტთ. მასშია არა ნათქვამი, არამედ რეალიზებული დეკონსტრუქცია იმ დესტრუქციული პარადიგმისა, დესტრუქციული დროისა, რომელსაც ქვია პრეზენსი - ამ შემთხვევაში ქართული, და არა აწმყო. რადგან დიდი სხვაობაა აწყმოსა და პრეზენსს შორის, და მისი არსი უნდა გმოვთქვათ: აწმყო არის ის, რაც ეხლაა და რაც ჩაივლის, და შეიცვლება სხვა აწმყოთი, როგორც მდინარეში იცვლება წყალი;

გიგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის დრამატული თეატრის სცენაზე ავსტრიელი დრამატურგის პეტერ ტურინის პიესა „ერთად ალცჰაიმერით ცხოვრება მშვენიერია“, რუსთავის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა სოსო ნემსაძემ დადგა. პიესა ავსტრიული მხარის თანხმობით სპეციალურად რუსთავის თეატრისთვის, მზია გარდავაძემ თარგმნა.

დარბაზში შესული მაყურებლის თვალწინ ნაცნობი გარემო იშლება. სცენა დატვირთულია დეკორაციით, რომელიც პირველივე ასოციაციით სოფლის ღარიბ, თბილ კერას მოგვაგონებს, მაგრამ სიმბოლური დატვირთვა არ წარმოადგენს. სახლს თეთრი ფარდა ორ ნაწილად ყოფს, პირველი ნაწილი დატვირთულია ავეჯით: ხის კარადები, დივანი, ტანსაცმლის საკიდი, მაგიდა, კედლები რომლებიც ღუმლის კვამლისგან და სიძველისგან არის ჩაშავებული ზედ კი ხალიჩა და ხატები კიდია. მეორე მხარეს თეთრი თხელი ფარდა ფარავს, რომელსაც ლანდი გასდის და მის უკან მიცვალებული ასვენია.

რუსთავის გიგა ლორთქიფანიძის თეატრისა და საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის თანამშრომლობა უკანასკნელ წლებში საგრძნობლად გააქტიურდა. რამდენიმე წლის წინ, ამ ორ ორგანიზაციას შორის ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმი გაფორმდა. სწორედ ამ მემორანდუმის ფარგლებში შედგა პრემიერა სპექტაკლისა „კარგად ბრძანდებოდეთ ქალბატონო“, რომელშიც რუსთავის თეატრის მსახიობებთან ერთად, მონაწილეობას თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტის სტუდენტები მონაწილეობენ.  

საზოგადოების ცხოვრებაში, რომლის წევრების ურთიერთობები და დესტრუქციული ყოფა მდორედ და თითქოს დროის მიღმა ვითარდება, ხოლო მოვლენების ერთგვარობა ერთმანეთს ჯაჭვურად გადაეცემა თუ ერთიდან მეორეში გადადის - მყარი და სტაბილური არაფერია. საზოგადოების - რომელსაც საყრდენები არ გააჩნია და აღარაფერი შეუძლია, თავის გადარჩენაზე მხოლოდ ფიქრისა და გადარჩენის წარმოსახვითი გზების ძიების გარდა. მაგრამ ყველაზე უიმედო და გამოუვალ ვითარებაშიც, ყოველთვის ჩნდება ვიღაც, ვინც არღვევს ყოფიერების მდორე და მოჩვენებით მსვლელობას და დამარცხების საფასურად, იმარჯვებს.

ტურინი პიესებში განსაკუთრებით ყურადღებას აქცევს სოციალური კრიტიკისა და თანამედროვე ცხოვრების ტრაგიკომიკურ ასპექტებს. ტურინის დრამატურგია ხშირად აღწერს ყოველდღიური ცხოვრების სირთულეებს, ინდივიდის მარტოობას, მარგინალიზაციას, სოციალური უთანასწორობისა და იმედგაცრუების თემებს. ტურინის ტექსტებში მნიშვნელოვანია სოციალური რეალიზმი და კრიტიკული ანალიზი, რაც მის ნამუშევრებს საზოგადოებისთვის აქტუალურ და დამაფიქრებელ მასალად აქცევს.

ედმონ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ თავისუფალი ადაპტაციის მიხედვით დადგმული სპექტაკლი, ქვესათაურით „სირანო უნდა მოკვდეს“ შემოგვთავაზა ახალმა თეატრმა 1 ნოემბერს თეატრში მისულ მაყურებელს. თარგმანის ავტორია - ირინა ბაგაური; პიესისა და დადგმის ავტორი - ლეონარდო მანძანი და როკო პლაჩიდი; მხატვარი - ჯუზეპე სტელატო; კოსტიუმების მხატვარი - გრაციელა პეპე, დავით გევორქოვი; მუსიკა - ალესანდრო ლევრერო, ფრანკო ვიზიოლი, ერეკლე გეწაძე; ტექნიკური რეჟისორი - ეკატერინე გაბაშვილი; განათების მხატვარი - მიხეილ ბაქრაძე, ოთარ კალანდაძე; ხმის რეჟისორი - კახა ხოშტარია, ბაჩო შუბითიძე-ხატიაშვილი;
 

სასოწარკვეთილების მტანჯველ, ხანგრძლივ გზაზე მარტო დარჩენილები

თბილისის სამეფო უბნის თეატრში დაგხვდებათ დრამა ერთ მოქმედებად, სადაც

სიტყვები ვერ გადმოსცემენ პერსონაჟთა სულიერ მდგომარეობას, ხოლო სიჩუმე

უფრო მეტყველია, ვიდრე კომუნიკაცია. იუნ ფოსესკალამს ეკუთვნის პიესა

„მკვდარი ძაღლები“, რომელიც დავით ხორბალაძემ დადგა.

ახალი თაობის - ყოველი ახალი რეჟისორის (მსახიობისა და სხვების)  გამოჩენა (უკვე სტუდენტობის პერიოდიდან) იწვევს ინტერესს. და  მათ „თვალთვალის“ ობიექტებად აქცევს. და ინფორმაციაც, ვიღაც „ახლის“ შესახებ, თეატრალური სფეროს წარმომადგენელი თუ მოყვარული საზოგადოების ერთი ჯგუფიდანს სხვებს გადაეცემა. ყოველთვის არსებობს „აღმოჩენის“ მოლოდინი, რომელიც ზოგჯერ ამართლებს, ზოგჯერ, ბუნებრივია, არა. როგორც ბევრ სხვა შემთხვევაში, რეალობასა და ხელოვნებაში, შედეგი ყოველთვის და ძირითადად, ორია -  კი ან არა.  

ჩემი მიზანია არ დამცდეს სპოილერი, თუნდაც უმცირესი ოდენობით (თუკი არ ჩავთვლით ერთ ფრაზას...). რადგან ესაა სპექტაკლი-საიდუმლო, და მისი იდუმალება გაგრძელდება იმდენ ხანს, რამდენ ხანსაც გასტანს მისი არარეპროდუცირებადობა ტექნიკური საშუალებებით, და მერე ფოტოებისა და ვიდოების გამოფენა სოციალურ ქსელში. თავი შევიკავოთ ამისგან, აუცილებლად! - თუ გვინდა, რომ არ მოვკლათ „ბავშვი“... რადგან „ბავშვი“ (ბრჭყალებში) ესატყვისება ჩემთვის ამ სპექტაკლის სახეს, მის სიმბოლოს. „რა ეშველება ორ მილიარდ ბავშვს?!...“ მაპატიეთ მეორე ფრაზისთვის... „ყურადღება!... ასე ვთქვათ.“ 

ახალგაზრდა რეჟისორი გიორგი კაშია ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში პირველად დგამს დავით კლდიაშვილს, სამანიშვილის დედინაცვალი - ინსცენირების ავტორი - ალექსანდრე ქოქრაშვილი. (მანამდე თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში საინტერესი და ორიგინალური დადგმა „ირინეს ბედნიერება“ შესთავაზა მაყურებელს)

მესხიშვილის თეატრის „ჰელვერის ღამეს“ ინტერესით რომ ელოდა მაყურებელი ლოგიკურია. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ეს არის გიორგი თავაძის პირველი სპექტაკლი მესხიშვილის თეატრში სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში და მეორე იმიტომ, რომ სპექტაკლში მონაწილეობს თანამედროვე ქართული თეატრის სცენის ორი განსხვავებული და თითქოს შეუთავსებელი ოსტატი: ევა ხუტუნაშვილი და რამაზ იოსელიანი. ამასთანავე რა დასამალია და სარისკო იყო, გიორგი მარგველაშვილის გრიბოედოვის თეატრში წარმატებული სპექტაკლის შემდეგ, „ჰელვერის ღამის“ ახალი რედაქციის შექმნის მცდელობა, თუმცა უნდა ითქვას, რომ მესხიშვილის თეატრის დადგმა რადიკალურად განსხვავებულია მისი წინამორბედებისგან.  

ინტრიგებით და ვნებებით სავსე ვენეცია მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე რუმინელმა რეჟისორმა ადრიან ჯურჯეამ გააცოცხლა. წარმოდგენა მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე თამაშდება, სადაც ორივე მხარეს მაყურებელთა სკამებია განლაგებული. პერსონაჟთა სამოქმედო არეალი კი მაყურებელთა შორის არის „გაჭრილი“ ვენეციური არხივით.

ნინო მაღლაკელიძე ხელოვანი მკვლევარია, „თანამედროვე ხელოვნების კვლევის ლაბორატორიის“ („CARL -Art Laboratory”) და „24-საათიანი თეატრის ფესტივალის“ დამფუძნებელი, რომლის ძირითად ფოკუსს სხვადასხვა თემატიკის ექსპერიმენტული პერფორმანსები წარმოადგენს. ხშირ შემთხვევაში ეს თემები ეხება ადამიანის, როგორც ინდივიდის საკუთარ თავთან, გარემოსთან თუ საზოგადოებასთან ურთიერთობასა და ამ ურთიერთობებისას წარმოშობილ სირთულეებს.

„კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება თვალთმაქცობის სამყაროში! სადაც ყველაფერი მორალური ამორალურია და ყველაფერი ნამდვილი - ყალბი. ამ საუფლოში მორალური პრინციპებით მცხოვრები ადამიანები ფარისევლები არიან, უზნეოდ მცხოვრები ადამიანებიც ფარისევლები არიან, ყველა ფარისეველია, მათ შორის ის, ვინც ამის წინააღმდეგ ილაშქრებს“  - ვკითხულობთ ილიაუნის თეატრში ახლახან განხორციელებულ, ქეთევან სამხარაძის სპექტაკლის „მიზანთროპი“ანოტაციაში. ეს ის შემთხვევაა, როცა ანოტაციის შინაარსი თანხვედრაშია სპექტაკლის კონცეფციასთან.  ყველაფერი ცხადი და ნათელია, თუ რისი ჩვენება და რაზე საუბარი სურს რეჟისორს.

ერთდროულად რთულ და საინტერესო თეატრალური პროცესების კვალდაკვალ საფესტივალო ცხოვრება და სიახლეები გრძელდება. ბათუმში ზაფხულის ხმაურის ჩაწყნარება დიდად შესამჩნევი არ აღმოჩნდა, რადგან შემოდგომის პირველ თვეში ბათუმის II საერთაშორისო თოჯინების თეატრალურმა ფესტივალმა ქალაქი ხელახლა აახმაურა.
ფესტივალი 23-27 სექტემბერს გაიმართა. აღსანიშნავია, რომ ფესტივალმა მეორე სეზონში შეიძინა ახალი სტატუსი და გრძელდება საერთაშორისო ფესტივალის სახელით.

ოზურგეთის ალექსანდრე წუწუნავას თეატრმა 157-ე სეზონი პრემიერით, ნოდარ დუმბაძის მოთხრობის „კუკარაჩა“ ახლებური სცენური ვერსიით გახსნა. დადგმის ავტორი, რეჟისორი და თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი ვასო ჩიგოგიძეა, რომელსაც უფროსი თაობის თანამედროვე ქართველ რეჟისორთა შორის ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებების სცენაზე გადატანის ყველაზე დიდი გამოცდილება აქვს.

ქართული თეატრის სცენაზე, არა ერთ უცხოელ რეჟისორს უმუშავია.ზოგიერთი მათგანის პროექტი წარმატებული აღმოჩნდა,ზოგიერთმა კი ქართველი მაყურებელი ვერ დააინტერესა. სულ ახლახან, ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის აფიშაზე, წარმოშობით უკრაინელი, რუსულ-გერმანული განათლების რეჟისორის, 2006 წლიდან კი გერმანიაში მცხოვრები ანდრი ჟოლდაკის სახელი გამოჩნდა - სპექტაკლით „ლურჯწვერა“.  ქართველი მაყურებელი ასე თუ ისე ჟოლდაკს იცნობს, უფრო მეტიც მის მიერ დადგმული სპექტაკლი, ქართულ სცენაზე უნახავთ კიდეც.

რევაზ ლაღიძის „ლელა“ კაცობრიობის მარადიულ თემებს ეფუძნება - სიყვარულის,  თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის იდეას. გოჩა კაპანაძის დადგმა კი აქცენტს ბედისწერასა და ემიგრაციაში იძულებით გადახვეწილი ადამიანების სულიერ მდგომარეობაზე აკეთებს. აქ კონფლიქტს სწორედ ბედისწერასთან ბრძოლა წარმოშობს, რომელიც კერძო პრობლემას სცდება და სამშობლოს ინტერესებს კვეთს - ბრძოლა თავისუფლებისთვის სამშობლოს დასაცავად აერთიანებს დაპირისპირებულ, კონფლიქტში მყოფ ადამიანებს. სწორედ ამ იდეას ემყარება „ლელას“ ახალი დადგმა, რითაც ჟანრობრივად ოპტიმისტურ ტრაგედიას უტოლდება.

ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის რებრენდინგი არა მხოლოდ სახელწოდებაში, ახალ შენობასა და სცენაში, არამედ შემოქმედებით პროცესებშიც გამომდინარეობს. ახალი თეატრის რეპერტუარი საკმაოდ მდიდარია, რადგან მოიცავს როგორც დრამატულ დადგმებს, ისე ქორეოდრამას, მიუზიკლს, ვოდევილებს და სხვადასხვა სახეობისა თუ სტილის სპექტაკლებს.

ამ სპექტაკლებს 1924 წელს, კვლავ მარჯანიშვილის თეატრში, ოსიპ დუმოვის, 1907 წელს დაწერილი დრამა „შმა, ისრაელ! ისმინე, ისრაელო!שמע ישראל!“ შეემატა, კვლავ ანა სანაიას სცენური ადაპტაციითა და რეჟისურით. (რეჟისორმა სპექტაკლი ომს ისრაელში და მეგობრის, მსახიობ ზურაბ ბერიკაშვილის ხსოვნას მიუძღვნა).

მსოფლიოში აღიარებულ, წარმოშობით უკრაინელ რეჟისორს ანდრი ჟოლდაკს ქართველი მაყურებელი ქეთი დოლიძის წყალობით იცნობს (ისე როგორც მიხეილ მარმარინოსს), თავის მხრივ, უკრაინელი რეჟისორიც უკვე კარგად იცნობს საქართველოს და ქართველებს, ამიტომ არ გასჭირვებია და არც სურვილი დაჰკარგვია მას მეორედ  („დედოფალი ლირის“ შემდეგ) ემუშავა ქართველ მსახიობებთან.

უნდა ითქვას, რომ ჩვენს სასცენო რეპერტუარში  პოლიტიკური სპექტაკლების  ხელმეორედ დამკვიდრება პოზიცია-ოპოზიციის ჭიდილის ფონზე მიმდინარეობს, სადაც წარმოდგენათა მონაწილენი ქუჩაში მიმდინარე პროცესების უშუალო მონაწილენიც კი არიან. ცხადია ამგვარ ვითარებაში სცენიდან ნათქვამი სიტყვა განსაკუთრებით მართალი და ემოციურია.

ქართული თეატრი, დღეს, ხშირად გვთავაზობს სპექტაკლებს, სადაც რეალობის ბნელი მხარეა წარმოჩენილი. ზოგან კომედიური ქარაგმებით, ზოგან მთელი სიმძიმითაა გადმოცემული საქართველოს ჭირი. მსგავსი დოკუმენტური თუ პოლიტიკური ნარატივით გაჯერებული სპექტაკლები საჭირო და აუცილებელია საზოგადოების ტონუსში მოსაყვანად, გამოსაფხიზლებლად.

ბათუმის საერთაშორისო თოჯინების თეატრალური ფესტივალი კიდევ ერთი მასშტაბური პროექტია, რომელიც წელს მეორედ იმართება. გასულ წელს ამ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინიციატივის ირგვლივ ერთსულოვნად გაერთიანდნენ საქართველოში არსებული თოჯინების პროფესიული სახელმწიფო თეატრები.

გოჩა ხვიჩიამ პიესაზე სამუშაოდ სხვადასხვა თეატრის ხელოვანები გააერთიანა: სცენოგრაფი და ქორეოგრაფი ტატო გელიაშვილი, რეჟისორის თანაშემწე ირაკლი ნავერიანი, ვასო აბაშიძის მუსიკისა და დრამის თეატრის მსახიობი მარო ჯოხაძე, ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის დრამატული თეატრის მსახიობი თათია თათარაშვილი, მარნეულის თეატრის მსახიობები ქეთი აბაშიძე და ზურა ხაფთანი.

რამაზ იოსელიანი აღნიშნავს, რომ მისთვის მთავარი მიზანი იყო დადგმულიყო თანამედროვე დრამატურგის შემოქმედება - სადაც აღმოაჩენდა ახალ საინტერესო პერსონაჟებს. ასევე, სამხატვრო ხელმძღვანელის სურვილი იყო, რომ სპექტაკლში მთავარი როლის შესასრულებლად მოეწვიათ ქუთაისის თეატრიდან მსახიობი ენდი ძიძავა.

ზესტაფონის თეატრის შენობა, თითქმის ყველა რეგიონულ თეატრთა შენობის მსგავსად შავ დღეშია და რამდენადაც ვიცი, მისი რეკონსტრუქცია 2025 წლისთვისაა გათვალისწინებული. იმედს ვიტოვებ, რომ გეგმებში არაფერი შეიცვლება და მაყურებელი თეატრალურ სეზონებს განახლებულ, ლამაზ შენობაში შეხვდება.

„საიქიო აღარ არსებობს!“ - ამ ფრაზით იწყება და მთავრდება გიორგი კაშიას მორიგი სპექტაკლი - დავით კლდიაშვილის „სამანიშვილის დედინაცვალი“, რომელიც ახალგაზრდა რეჟისორმა თავის საკურატორო -ზუგდიდის შალვა დადიანის დრამატულ თეატრში დადგა (ინსცენირება ალექსანდრე ქოქრაშვილის).

ჭიათურის თეატრის სპექტაკლი „ბოშები“ ნანახი არ მქონდა, თუმცა, ცოდვა გამხელილი სჯობს და არც სხვა სპექტაკლები მაქვს ნანახი, ჩემდა სამარცხვინოდ! და ამ გაგანია ზაფხულის პაპანაქება სიცხეში, სხვა მაყურებელთან ერთად მეც ვეწვიე თბილისის ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრს, სადაც ჭიათურელმა არტისტებმა სპექტაკლის სანახავად მიგვიპატიჟეს.

ნანა ფაჩუაშვილი დამაინტრიგებელ, საინტერესო ფსიქოლოგიურ-ემოციურ პერსონაჟს ქმნის. იმის თქმაც კი შემიძლია, რომ არ ჩამორჩება ჯუდი დენჩის (Judi Dench as Barbara Covett) საყოველთაოდ აღიარებულ ბარბარა კოვეტის რიჩარდ ეირეს ფილმში „NOTES ON A SCANDAL“, სადაც მსახიობი ფანტასტიკურად ასრულებს თავის საკულტო როლს (იგივე მერის, ქართულ ადაპტაციაში).

პოლონელი დრამატურგის ინგმარ ვილკვისტის პიესა ,,ჰელვერის ღამე“  ქართულ თეატრში პირველად არ იდგმება. იგი, რეჟისორ გიორგი მარგველაშვილის მიერ შარშან წარმატებით დაიდგა გრიბოედოვის თეატრის სცენაზე. ამჯერად, ეს პიესა ქუთაისის ლადო მესხიშვილის თეატრში მისმა სამხატვრო ხელმძღვანელმა გიორგი თავაძემ სულ სხვა სტილით განასახიერა.

ამ დადგმის შესახებ ჯერ კიდევ მაშინ  გავიგე, როდესაც სპექტაკლ „ანდერძის“ სანახავად, ზუგდიდში ჩავედით. მაშინ გავეცანი ახალგაზრდა რეჟისორ დავით თურქიაშვილს, რომელიც ჩემი ამხანაგის შვილიშვილი თუ არა,  შვილი მაინც მეგონა, მაგრამ თურმე - არა... და ასე, სუფრასთან საუბრისას, აღმოვაჩინე ბიჭი, დაფიქრებული სხვადასხვა საკითხებზე, უპირველესად, თეატრის მამოძრავებელ ძალებზე. როგორც ყველა ახალგაზრდა, იგი ეძიებს საკუთარ ადგილს და სათქმელს თეატრალურ  სივრცეში.

ადრე, ჯერ კიდევ პანდემიამდე, ჩემს ყმაწვილობაში, ხშირად მომისმენია, რომ ქართულ თეატრს მაყურებელი არ ჰყავს, ქართულ თეატრში „გემოვნებიანი სპექტაკლი“ დიდი ხანია არ დადგმულა და „გენიალური სპექტაკლები დიდი არტისტებით“, რაც თეატრების რეპერტუარში იყო -  გაქრა, მხოლოდ მოგონებებში, ფოტოებსა და ცუდი ხარისხის ვიდეოებში შემორჩა...

თუ თანამედროვე ქართული თეატრის ბედ-იღბალი განაღვლებთ და გსურთ გამოემშვიდობოთ და გამოიგლოვოთ  ნაფტალინის სუნით გაჯერებული ხელოვნება, მობრძანდით  არჩილ ქიაჩელის  პანაშვიდზე, პეტრიაშვილის  პირველ ნომერში , ღვინის ქარხნის მარნის ტერიტორიაზე.  მანამდე კი  ხელსახოცები მოიმარჯვეთ,  სიცილისგან გადმოღვრილი  მწარე ცრემლების მოწმენდა ტანსაცმლით რომ არ მოგიწიოთ. 

საქართველოს თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამსახიობო ფაკულტეტის სტუდენტების, რეჟისურის დოქტორანტისა  და  მაგისტრანტის ნამუშევარი იყო ერთადერთი, რომლიდანაც არც ერთი მონაკვეთი არ იქნა ამოღებული. უნგრეთის თეატრალური ელიტის მიერ დამსახურებული სიმპატია კი თეორიის სფეროს არ დასჯერებია. 2024 წლის 14 აპრილს MITEM – ის ფესტივალზე შედგა უნგრეთის მხრიდან სრული დაფინანსებით შექმნილი სპექტაკლ - ,,Tragedy of man / FALL…” - ის პრემიერა. სპექტაკლის ავტორები კი ისევ ქართველი: ტატო გელიაშვილი და თათა თავდიშვილი არიან.

ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის თეატრში სპექტაკლის პრემიერა 2024 წლის 1 ივნისს გაიმართა. რეჟისორი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი საბა ასლამაზიშვილია და „ანას მომენტი“ მისი მესამე სპექტაკლია ფოთის თეატრში. წარმოდგენა რომანისგან განსხვავებით თავისუფალია გრძელი მონოლოგებისაგან, რამდენიმე პერსონაჟი საერთოდ არ ჩანს და ტექსტი საკმაოდ შესამჩნევად არის დამონტაჟებული. ამბავში ერთდროულად არაერთი პრობლემა ვითარდება.

ფოთის თეატრმა მარი ბექაურის რომანის სცენურ ინტერპრეტაციას უმასპინძლა - ანას მომენტი, რეჟისორი საბა ასლამაზიშვილია, რომლის ინტერესის სფეროსაც ომი, რამდენიმე თვეა წარმოადგენს, ჯერ კიდევ თბილისში, მან ჰაინერ მიულერის პიესა დადგა ომის თემატიკაზე. ბექაურის ტექსტ მონოლოგებით არის გაჟღენთილი და ის სიმართლისთვის, თეატრის სცენას შესაძლო ორგანულად მორგებოდა.

რაც არ უნდა უცნაური იყოს, დამნაშავედ მოქალაქის გამოყვანა აერთიანებს ყველა გემოვნებისა და ესთეტიკის მატარებელ ქართველ რეჟისორს. ახლა ჩვენ ერთი კონკრეტული სპექტაკლის გარშემო ვართ მოკრებილები, რამდენიმე თვის წინ, რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე გასტროლით ბათუმის თეატრი იყო ჩამოსული, რომლებმაც წარმოადგინეს სპექტაკლი - “სტალინი 1902 წელს ბათომში“, ეს რუსი მწერლის ბულგაკოვის პიესის ერთგვარი ინტერპრეტაციაა.

გიორგი ჩალაძემ, ამ დადგმამდე, არაერთი ჟანრობრივად განსხვავებული, საინტერესო სპექტაკლი შესთავაზა მაყურებელს და  საკუთარი შეხედულებებისა და რწმენის შესაბამი თეატრალური ფორმების მაძიებელ შემოქმედად ჩამოყალიბდა. მის მიერ მოზარდთა თეატრში ამჯერად დადგმული სპექტაკლი, ჩემი აზრით, განკუთვნილია  უფროსთათვის, რომელთაც უკვე განვლილი აქვთ ცხოვრებისეული ეტაპები, ან თუნდაც მათთვის, რომელნიც უკვე მზად არიან საკუთარი შეხედულებების კვალად  იცხოვრონ, რადგან სპექტაკლი „ბრმა ძაღლები“, ჩემთვის, აღსაქმელად საკმაოდ რთული, მრავალშრიანი სანახაობა გამოდგა

დრამატურგიული ნაწარმოების ინტერპრეტირებისას, კლდიაშვილისეული ტექსტის სასცენო ტექსტად გარდაქმნის პროცესში, რეჟისორი ავტორისეული იდეის, მინიშნებების ერთგული დარჩა; მიუხედავად იმისა, რომ ერთ სურათად დაწერილი, შეიძლება ითქვას დაუმთავრებელი პიესა, არ ითვლება კლდიაშვილის საუკეთესო დრამატურგიულ ნაწარმოებად. ჩალაძის სპექტაკლის ნახვის შემდეგ, სხვა თვალით შევხედე, სხვაგვარად შევაფასე „უბედურება“.

ანდრია ვაჭრიძე საკმაოდ მოთხოვნადი მსახიობია: - ილიაუნის, გოგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის მუნიციპალური, მესხეთის (ახალციხის) პროფესიულ დრამატული თეატრები და დამოუკიდებელი კოლექტივები ხშირად სწორედ მასზე აგებენ რეპერტუარს. ილიაუნის ჰუმანიტარ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სამსახიობო ჯგუფის იმ თაობის მიღებულთა შორის იგი ერთ-ერთი საუკეთესო სტუდენტი იყო. კარგი საშემსრულებლო სკოლის გავლა წარმატების საწინდარი უნდა ხდებოდეს:

„ბერსერკების“ მესამე ნაწილის ფუნდამენტური ამოსავალი წერტილია, სწორედ ეს თვითირონიული, ესოდენ სარკასტული ფრაზა _ სიყვარულისთვის თავის მოკვლის სტატისტიკის გაქრობას რომ შეგვახსენებს. იმპროვიზაციულ-სპონტანური ნაზავით შექმნილი უწყვეტი აზრთა ნაკადის ერთგვარი რეფრენია, რომელიც ირონიულ კონტექსტთან ერთად, კრიტიკული ინტონაციით ჟღერდება; სიყვარულისთვის თავის მოკვლის სტატისტიკა თუ ნულამდეა დასული, ესე იგი _ დიდად არც არავის უყვარს ერთმანეთი _ აი, ამ პათოსით!

გურჯაანის კულტურის სახლსა და სახალხო თეატრს ფართო ასპარეზი ეხსნება: სახალხო თეატრების ორი ფესტივალი იმედია დაინტერესდება მათი შემოქმედებით და მომავალ წელს გურჯაანის კულტურის ცენტრის წარმოდგენებსაც ვიხილავთ მათ პროგრამაში.

ზუგდიდში ჩასვლის უმალ კულტურის სახლს მივაშურეთ. იმის გამო, რომ ამ საწყალობელ შენობას გაავდრებისას ხე დასცემია და სახურავი ჩაუნგრევია, თეატრი, სპექტაკლებს, შორიახლოს მდებარე ხელოვნებისა და კულტურის განვითრების ცენტრში წარმოადგენს, რეპეტიციები კი, კვლავ ძველ შენობაში ტარდება. 

ქართული თეატრის სცენას, დიდი დრამატურგის, ჰენრიკ იბსენის პიესებისთვის არა ერთ გზის უმასპინძლია. ქართველი მაყურებლისთვის, სცენაზე გაცოცხლებული, ნორვეგიელი დრამატურგის პიესები მუდმივად საინტერესო, დამაფიქრებელი და ემოციური იყო, მიუხედავად იმისა თუ რომელი რეჟისორი მუშაობდა მასზე.

გიორგი ჩალაძემ კარგად იცის რისი თქმა უნდა და ასევე კარგად იცის როგორ თქვას ის, რაც მას აწუხებს. ამჯერად, ახალგაზრდა რეჟისორი მიკროსამყაროს ხატავს, რომელიც პროვინციალური აზროვნების საზოგადოებაა, რომელსაც არ გააჩნია მიმღებლობის და სოლიდარობის გრძნობა. ის გვიხატავს მოჩვენებით და ფარისეველ ადამიანებს, რომლებსაც თითქოს სურთ მეზობლის, მეგობრის, ოჯახის წევრის გადარჩენა, მაგრამ როცა საქმე საქმეზე მიდგება, ცრურწმენებს და დაბალ ინტელექტს ისინი სხვა რელსებზე, სხვა „ღირებულებებზე“ გადაჰყავს.  

„ავანტიურისტები“ - ასე ქცია სპექტაკლს, რომელიც პიერ შენოს კლასიკად ქცეული პიესის - „იცოცხლე“ საფუძველზე ზეკო და ნიტა ხაჩიძეების რეჟისორობით განხორციელდა. ფრანგი დრამატურგის ეს ნაწარმოები იმდენად პოპულარულია, რომ იშვიათად თუ მოიძებნება ქვეყანა ან თეატრი, სადაც არ განხორციელებულია. რეჟისორთა მზარდი ინტერესი და თეატრალურ ინტერპრეტაციათა უწყვეტი ჯაჭვი უპირველეს ყოვლისა ნაწარმოების ჟანრობრივ- სტილისტური თავისებურებით, ზუსტად აქცენტირებული პრობლემატური საკითხების აქტუალობით იყო გამოწვეული.

ნარატივი ახალგაზრდა ქალის, ანას გარშემო ვითარდება, საკმაოდ წარმატებული და ცნობილი მწერალი მეხსიერებას კარგავს. სპექტაკლში პერფორმანსი გარედან იწყება. ეზოში, მაყურებელს შორის მყოფი მსახიობი შეუმჩნევლად მიუჯდა იქვე მდგომ როიალს და დაიწყო დაკვრა. რეჟისორმა და მსახიობმა ამ ეპიზოდით შექმნეს მოლოდინის „მომენტი“.

ჩემთვის განსაკუთრებით საინტერესო  ცენტრალური ფოიე - მრგვლოვანი სივრცე აღმოჩნდა, რომელსაც აქაურები „მანეჟს“ ეძახიან. თავისი აგებულებით იგი ძველქართულ დარბაზს მოგაგონებთ, რომლის  გადახურვა - ხის მრავალსაფეხურიანი გუმბათი - გვირგვინი, აქ მინისა და ხის ჩანართებითაა შეცვლილი და ბუნებრივი განათების კარგი წყაროა.

თითქმის 20 წლის შემდეგ (2007-2024), ამელი ნოტომის „მტრის კოსმეტიკას“, ახალგაზრდა ქალი რეჟისორი თათა პოპიაშვილი დგამს. ყველა დაინტერესდა რა ინტერპრეტაციას, რა ახალ ფორმას, რა ახალ სათქმელს, რა ახალ კონცეფციას შემოგვთავაზებს რეჟისორი. ზოგმა თქვა: როგორი გაბედული ნაბიჯიაო, ვინაიდან სტურუას სპექტაკლი დღესაც კარგად გვახსოვს.

პირველი, რაც  სპექტაკლში ყურადღებას იპყრობს, სცენოგრაფიაში გამოყენებული წითელი ყაყაჩოებით მორთული მწვანე ბალახია (მხატვარი - ლომგულ მურუსიძე). ჩნდება ასოციაცია, რომ მხატვარს ჩაფიქრებული აქვს „კრწანისის ყაყაჩოების“ იმიტაცია, ყაყაჩო - როგორც სამშობლოსათვის თავდადებული ადამიანების სახიერი გამოხატულება. სპექტაკლის ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟი „ადგილის დედაა“ (მსახიობი -  შორენა სიხარულიძე), რომელიც ყველა სცენაში გვევლინება, როგორც მფარველი ანგელოზი, თანამებრძოლი და ხშირად მამხილებელიც კი. 

როდესაც საუბარია ისტორიული დრამის ინსცენირებაზე, აუცილებელია ფაქტების და მოვლენების უტყუარობის წარმოდგენა, გარდა ამისა, რეჟისორისეული ინტერპრეტაციებიც კი დოკუმენტებით უნდა იყოს განმტკიცებული. ამ მხრივ, ისტორიული თემატიკის შემოტანა  თეატრში მეტად საფრთხილოა. თუმცა, ოზურგეთის სახელმწიფო თეატრის შემოქმედებითი ჯგუფის სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ ამ პასუხისმგებლობას თავი ღირსეულად გაართვეს და ისტორიული ნაწილის სიღრმისეული კვლევით სპექტაკლს მეტი დამაჯერებლობა შესძინეს. 

ფაქტია ისიც, რომ უფრო მეტჯერ და განსაკუთრებული სიხშირით, სცენებს მაინც „ჰამლეტი“ უბრუნდება (და, რა თქმა უნდა, არა მარტო საქარველოში), მისი დადგმის (დაკმაყოფილებული თუ დაუკმაყოფილებელი ამბიცია ბევრს უჩნდება) და ბუნებრივია, ყოველ ჯერზე, ახალ და სხვადასხვა სახესა და ფორმას იძენს, ახალი სათქმელითა და გზავნილებით ივსება და საზოგადოებას ახალ თემებზე ესაუბრება (მცდელობის დონეზე მაინც), იმის მიუხედავად, შედეგიანი და რაღაცით მაინც, თუ განსაკუთრებით აღსანიშნია თუ არა ესა თუ ის მორიგი შეხვედრა.   

კვლავ „მედეას“ დავუბრუნდეთ და ამ კონკრეტულ შემთხვევაშიც ჩვენ გვაქვს ქორეოდრამა მედეას შესახებ, ანუ პლასტიკური ნარატივით განსხეულებული ბრუტალური და ასე ცნობილი უკვდავი მითური გმირის, მედეას ამბავი.
ფურცელაძის „მედეა“ დინამიკურია, რომელიც კონკრეტული გემოვნების მქონე მაყურებელს დააკმაყოფილებს, ან შეიძლება ‘აღაფრთოვანოს’ კიდეც. ჩემი მოკრძალებული აზრით, ეს ქორეოდრამა არ არის დამდგმელი ქორეოგრაფის მაღალი პიედესტალი, ჩემს მეხსიერებას გაცილებით შთამბეჭდავად ჩარჩა, ფურცელაძის ამავე თეატრში დადგმული „კარმენი“ - უდავოდ ნიჭიერი მსახიობებით მთავარ როლში (ანა ალექსიშვილი და ბაჩო ჩაჩიბაია).

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე (ჯგუფის ხელმძღვანელი - გიორგი სიხარულიძე) მესამე კურსის სტუდენტებმა ვაჟა-ფშაველას ამავე სახელწოდების პოემა წარმოადგინეს. სპექტაკლის ფორმა კონცეპტუალურია.

ამ სეზონზე და ამ ფორმით, „ჰა“ უკვე და ალბათ, ბოლოჯერ აჩვენეს. ცოტა ადრე კი, პირველი გამოცხადებით, სანდრო კალანდაძის სპექტაკლი ასე წარადგინეს - „ჰა“ - მკვდრების ხმაა - ზღვის გადმოსროლილი მშრალ ნაპირებზე.

გრიგოლ ჟორდანიას სპექტაკლში ყოფითი პრობლემები უპირსპირდება სულიერებას, წრფელ სიყვარულსა და გულწრფელ ურთიერთობებს, მათ შორის, ოჯახის წევრებს შორის. ამ კუთხით, რეჟისორმა სწორად ჩაავლო პიესის აქტუალურ შტრიხებს, რომლის გაზიარებასაც მაყურებლისთვის რეჟისორი მონდომებით ეცადა.

ნოდარ დუმბაძე, ქართველ მკითხველსა თუ მაყურებელში აქტუალობას, დღემდე არ კარგავს. ქართული თეატრის სცენაზე დადგმული მისი ნაწარმოები მაყურებელს უყურადღებოდ არ რჩება. ამის მკაფიო მაგალითია ის ქართული თეატრები, სადაც რეპერტუარში, ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებები დღემდეა მოქმედ რეპერტუარში, რომლებიც მუდამ ანშლაგებით მიმდინარეობს.

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე ამავე უნივერსიტეტის დრამისა და კინოს მსახიობის სპეციალობის მესამე კურსელებმა, ჯგუფის ხელმძღვანელის გიორგი სიხარულიძის ხელმძღვანელობით (ოსტატობის პედაგოგი თინათინ კორძაძე), ვაჟა-ფშაველას „სტუმარ-მასპინძელი“ წარმოადგინეს. სპექტაკლი დმანისის ზინაიდა კვერენჩხილაძის სახელობის დრამატულ თეატრთან თანამშრომლობით დაიდგა. როგორც ჩანს, სტუდენტურ სპექტაკლში მონაწილე მომავალი მსახიობების ნაწილი (ყველა თუ არა) კარიერას დმანისის თეატრის დასში გააგრძელებს.

საუკუნეებია ახალი ნაწარმოებები სხვა ავტორთა ინსპირაციით იქმნება, ახალგაზრდა დრამატურგისთვის (თუ არ ვცდები), ეს უკვე მეორე შემთხვევაა. 2021 წელს „ჰარაკში“ სანდრო კალანდაძემ დადგა მარიამ მეგვინიტეს (მეღვინეთუხუცესის - იმ დროს ფსევდონიმით არ აწერდა ხელს) „სამი და“, რომელსაც ანტონ ჩეხოვის ამავე სახელწოდების პიესასთან საერთო  მხოლოდ სათაური და დრამატურგიული ნაწარმოების სტრუქტურა ჰქონდა. პიესა და სპექტაკლი თანამედროვე ქართველ ახალგაზრდებზე და მათ პრობლემებზე იყო.

დრომ და რუსეთის წარმოებულმა ომებმა, XX საუკუნის 90-იანი წლებიდან, მნიშვნელოვნად შეცვალეს ჩვენი (და არა მხოლოდ,  ცხოვრება).  აფხაზეთისას სხვა - ჩეჩნეთის, შემდეგ 2008 წლის აგვისტოს,  შემდეგ უკრაინის მიმდინარე ომები მოჰყვა. პირველ რიგში ბოროტების დაუსჯელობიდან გამომდინარე, დაუსჯელი ბოროტების უწყვეტობის მიზეზით.

შიშველი ქალის სხეული, დისციპლინური კონცენტრირებით მიღწეული ნევროტული ხმა, მკვეთრი ხმის ტემბრი, ინტენსიური ვერბალური ექსპრესიულობა. თითქმის სტატიკურ პოზაში მყოფი ქალის სხეული, რომელიც დარდობს, მოთქვამს, ტირის, პოლიტიკურ-სოციალურ და ერთდროულად მულტიკულტურულ ასპექტში - ადამიანის ეგზისტენციალურ სატკივარს; სატკივარი, როგორც საყოველთაო, ყველას <ხმა> შესაძლოა მოიცავდეს არა კონკრეტულ პრობლემას, არამედ, პრობლემათა მთელ სპექტრს.

სპექტაკლი, რომელზეც ვისაუბრებ ეძღვენება სამშობლოს, რომელიც იბრძვის, იტანჯება, სტკივა და სამარადისო ღალატშია გაჭედილი. ეს არის ბუნკერიდან ამომავალი ქართული სიმყრალის მწარე აღსარება, ხოლო სამშობლოს სიმყრალით გაჟღენთილი მოქალაქე წარსულს ვერასდროს დაახწევს თავს. ამ უკანასკნელზე გვესაუბრება მიშა ჩარკვიანი ივა ფეზუაშვილის რომანის მიხედვით დადგმულ სპექტაკლზე „ბუნკერი“.

სპექტაკლი დაკითხვის სცენით იწყება, სცენა ჩაბნელებულია ისმის მხოლოდ გამომძიებლის და ეჭვმიტანილის დიალოგი, რომელიც გაჯერებულია მუქარის შემცველი ტექსტებით და რეჟიმისთვის დამახასიათებელი ფსიქოლოგიური ტერორით. სცენა ნათდება, ვხედავთ მთავარი გმირის საცხოვრებელ სახლს, რომელიც შემდგომ ყველა იმ ლოკაციას აერთიანებს სადაც ესა თუ ის მოქმედება ხდება, იქნება ეს დაკითხვისთვის განკუთვნილი განყოფილება, ქუჩა, თეატრი თუ პირადი ავტომობილი. სცენის მხატვრობის ხარჯზე, კი მაყურებლისთვის ნათელი ხდება, რომ არ არსებობს არანაირი ხილული თუ უხილავი კედელი სახელმწიფოსა და ინდივიდებს შორის.

ტროელი ქალები ევრიპიდეს ტრაგედიაა, რომელიც დრამატურგმა გამარჯვებული ბერძნების მიერ დატყვევებულ ქალებს და მათი ტანჯვის ციკლს მიუძღვნა. ტრაგედია გვიყვება ერთი მხრივ დაუსრულებელ, არასრულყოფილ, სიუჟეტებად დაყოფილ ამბავს უდიდესი ტკივილისა და სისასტიკის პათოსზე, რომელიც იმდენად საყოველთაოა, რომ ნებისმიერ დროსა და ნებისმიერ ქვეყანაში აქტუალური იქნება.

ვასო აბაშიძის სახელობის ახალ თეატრში, „მეფე ლირი“ რიგით მეორე პოლიტიკური სპექტაკლია. პირველად „ოიდიპოს მეფე“ დაიდგა, რომლის პრემიერითაც გაიხსნა თეატრი. აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ მსგავსად გამოჩენილი რეჟისორისა - პიტერ ბრუკი, რომელმაც სამჯერ დადგა „მეფე ლირი“, ქართველი ეპატაჟური რეჟისორი, დავით დოიაშვილიც საკმაოდ დაინტერესებული და გატაცებულია ამ პიესით, შედეგად, აწ უკვე მეოთხედ დადგა შექსპირის მართლაც არაჩვეულებრივი ტრაგედია.              

სპექტაკლი იწყება სიტყვებით “get out of here’ რომელსაც მსახიობი მარინა ჯოხაძე სცენაზე არსებულ აღმართულ კედელზე მჯდომი ხმის მძაფრი ინტონაციით წუთსი რამდენჯერმე იმეორებს და თითქოს მოქალაქეებს აფრთხილებს გაიქცნენ სანამ ამის დრო და შესაძლებლობაა, გაექცნენ არსებულ პრობლემებს და თავი დააღწიონ, წინააღმდეგ შემთხვევაში განაჩენი სიკვდილია. 

თამამად ვიტყვი, რომ თავისუფალი თეატრი მუდამ ანებივრებს მაყურებელს ახალ-ახალი პრემიერებით. ამ სეზონის კიდევ ერთი პრემიერა, „თეთრი ვარდები“, 14 მაისს გაიმართა, რომლის როგორც რეჟისორი, ასევე პიესის ავტორი ავთანდილ ვარსიმაშვილი გახლავთ. ეს არის სევდიანი კომედია ორ მოქმედებად ერთ ჩვეულებრივ ქალზე, რომელსაც ირინელა ჰქვია. იგი რეალობის ზღვარზე იმყოფება და სწორედ ეს ხდის სპექტაკლს უფრო საინტერესოს და დამაინტირგებელს, თუ რა გადაწყვეტილებას მიიღებს ირინელა და იქნება თუ არა ეს მისთვის სასიკეთო.

ზოგადად დავით კლდიაშვილის პიესებში თვალსაჩინოა უიმედობისა და სასოწარკვეთის გრძნობა, ყოფიერების შინაგანი დისჰარმონიის გამომხატველი მსოფლგანცდა, თუმცაღა ეს განსაკუთრებულად შესამჩნევია მის პირველ პიესაში „ირინეს ბედნიერება“.
მე რომ მკითხოთ, ეს პიესა უპირველესად იმით გამოირჩევა, რომ პირველ და მეორე მოქმედებას შორის  ვხედავთ ერთგვარ კონტრასტს. პირველი მოქმედება სიცოცხლით სავსეა, მეორე კი შედარებით დინამიური. თუმცა ჩემი ამ აზრის დაფიქსირება სწორედ იმიტომ მჭირდება, რომ დავსვა კითხვა რაზე დადგა რეჟისორმა სპექტაკლი?
 

მაშინ, როცა XXI საუკუნეში ჯერ კიდევ გვიწევს საუბარი გენდერულ, რასობრივ და რელიგიურ თანასწორობაზე, გურიაში, ოზურგეთში რუსეთსა და აშშ-ზე გაცილებით ადრე  ჩატარდა თვითმმართველობის თანასწორი არჩევნები. ამ პროცესში მონაწილეობას იღებდნენ ორივე სქესის, ასევე სხვადასხვა რელიგიისა და ეროვნების ადამიანები. ფაქტია, რომ გურულებმა შეძლეს და ბევრ ცივილიზებულ ქვეყანაზე ადრე დაამკვიდრეს დემოკრატიული არჩევნების სისტემა.

სპექტაკლის დაწყებისთანავე მარტივი მისახვედრი იყო, რომ რეჟისორი ბრმად მისდევდა პიესას, მიუხედავად იმისა, რომ პიესის ავტორი თავად პაატა ციკოლიაა, მომეჩვენა, რომ ის არ არის გათვლილი სცენისათვის, ყოველშემთხვევაში ამგვარი თხრობით. დასაწყისი 40 წლის შემდეგ მთავარი ამბიდან, მომდევნო ეპიზოდები წარსულიდან, ალაგ-ალაგ არც ისე წარსულიდან და ალაგ-ალაგ არც ისე აწმყოდან, სულ მცირე საჭიროებს ისეთ ტექნიკურ გამართვას, რომ ნებისმიერი მაყურებლისთვის არ იყოს დამღლელი,

შექსპირი ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად დადგმადი დრამატურგია საქართველოშიც, რომ არაფერი ვთქვათ ძველ დროზე, ახალ დროშიც ის, რობერტ სტურუადან დავით დოიაშვილამდე დიაპაზონში აქტიურად იდგმება. თანამედროვე ქართული თეატრი, რომელიც დიდი გარდატეხით - „ყვარყვარეთი“ და „კავკასიურით“ დაიწყო, მალევე გაგრძელდა რობერტ სტურუას „რიჩარდ III“-ითა „მეფე ლირით“, მისი „მაკბეტის“ მიმართ უფრო ორაზროვანი გამოხმაურება იყო.

ჩვენ, საბჭოთა წარსულის ქვეყანამ, ალბათ, ყველა სხვა საზოგადოებაზე უკეთ და ცხადად ვიცით - როგორია, როდესაც მხოლოდ არსებობ (რადგან თავისუფალი არ ხარ) და ყველაზე მძაფრად ვგრძნობთ საშიშროებას, ადამიანებს ასეთ პირობებში რომ ემუქრებათ.

გეორგ ბიუხნერის  დაუმთავრებელი პიესა „ვოიცეკი“ ნამდვილ ამბავზეა აგებული.  ვინმე დალაქმა ვოიცეკმა ეჭვიანობის ნიადაგზე თავისი საყვარელი მოკლა, რის გამოც მას სიკვდილი მიუსაჯეს. ამის გამო,  კარგა ხანი მიდიოდა დავა მედიკოსთა და იურისტთა შორის,  სწორი იყო თუ არა დამნაშავის მიმართ გამოტანილი განაჩენი, ჰქონდა თუ არა მას ფსიქიკური პრობლემები.  პიესის ცენტრალური ხაზი, ისევე როგორც სპექტაკლის ძირითადი ამბავი, გადმოგვცემს სოციალური წყობის იერარქიაში,  ადამიანებს შორის ურთიერთობაში არსებულ პრობლემებს.

„მეფე ლირი” დავით დოიაშვილმა პირველად 1995 წელს, მარჯანიშვილის თეატრში დადგა. მაშინ რეჟისორი 24 წლის იყო, ლირს კი ქართული თეატრის ჭეშმარიტი ვარსკვლავი ოთარ მეღვინეთუხუცესი ასრულებდა. საერთოდაც ლირის შემსრულებელთა სია ქართულ თეატრში სრულიად შთამბეჭდავია- მხოლოდ სერგო ზაქარიაძე, აკაკი ვასაძე და რამაზ ჩხიკვაძე კმარა ჩამონათვალში.

ნიკა ჩიკვაიძესვე ეკუთვნის რომანის გაპიესება, ბევრი კუპიურითა და მკვეთრად გამოხატული თავისთავადი სიუჟეტურ-იდეური ხაზით. ტექსტი (რომელიც არსად არღვევს „ნამდვილობას“, რომანის არსს, განვითარების ავთენტურობასა და მოვლენათა რიგითობას) ორგანულადაა დამონტაჟებული და შეკრული, საკუთარი შინაგან/აზრობრივი და ფორმისეული ლოგიკითა და შრეებით. მოქმედება საათნახევრი გრძელდება და მის (სპექტაკლს) და თეატრს მიღმა, ზოგადსაკაცობრიო წრემდე, პრობლემებამდე განივრცობა.

მანამდე კი სცენაზე იყო: დაახლოებით საათნახევრიანი ქრონომეტრაჟის წარმოდგენა დეტექტიურ ჟანრში, რომელში გამოყენებული მუსიკაც (კომპოზიტორი: ნიკა კოხრეიძე) ჟანრობრივ დრამატურგიულ სტრუქტურასთან შესანიშნავად სინთეზირდა. თითქოს, ერთგვარი ’დინამიკური და ტონური მახვილის’ ფუნქციას ასრულებდა მუსიკა, ნინო ბურდულის ყოველი მახვილგონივრული პრეისტორიულობის თხრობის დროს და თხრობის შემდეგ. მხატვარი: ჯაბა ქურთიშვილი. ვიდეო პროექცია: ნიკოლოზ გაგლოშვილი. ფოტო: ნატა სოფრომაძე. პოსტერი: თამარ სამხარაძე.

თუმანიშვილის თეატრში გოგი მარგველაშვილის „ეს ასეა (თუკი თქვენ გეჩვენებათ, რომ ასეა)“ უმაღლესი პროფესიონალიზმით დადგმული სპექტაკლია. პირანდელოს, ამ გენიალურ, თუმცა ურთულეს დრამატურგს ასეთი ზუსტი გასაღები, ფორმა მოუძებნო იშვიათია. თუმცა აქვე ვიტყვი, რომ მის მიერვე რამდენიმე წლის წინ დადგმული პირანდელოს „ექვსი პერსონაჟი ავტორის ძიებაში“, ამ პიესის ერთ-ერთი საუკეთესო ინტერპრეტაცია გახლდათ.

სპექტაკლის დაანონსებიდან წამიდან, სპექტაკლისადმი ინტერესს უკვე ნატა სოფრომაძის ფოტო და თამარ სამხარაძის მიერ მომზადებული პოსტერი იწვევს.

„შვეიცარიაში“ ორ მოქმედ გმირს ვხვდებით, რომელსაც მსახიობები - ახალგაზრდებში უკვე პოპულარული ზუკა პაპუაშვილი და ცნობილი მსახიობი, სცენის ოსტატად აღიარებული ნინო ბურდული განასახიერებენ.

სპექტაკლი გაწელილია უშინაარსო დიალოგებით, არცერთი მსახიობი არ განიცდის პერსონაჟის სათქმელს, ემოციას, რის შედეგადაც დარბაზში, არ იქმნება არანაირი მუხტი. როდესაც მსახიობს არ აქვს გათავისებული პერსონაჟის ხასიათი, შესაბამისად მაყურებლამდე ვერ მოაქვს სათქმელი და მის მიერ წარმოთქმული სიტყვები რჩება მხოლოდ ცარიელ სიტყვებად.

თემო რეხვიაშვილის (პიესის ავტორი) და ილია ქორქაშვილის (რეჟისორი) „პათეტიკური მონოლოგები“ ის პატარა ციხესიმაგრეა, რომელიც პრინცესად ქცეულ კონკიასავით ატყვევებს მაყურებელს და უჩენს შიშს, რომ სპექტაკლის დასრულებისთანავე ისევ კონკიად გადაიქცევა, და ფაეტონი, რომლითაც გასეირნება ეღირსა, კვლავ გოგრად შეეცვლება. და შესაძლოა, ეს სწორედ ასეა, რადგან პიესა და სპექტაკლი ამგვარ მოჯადოებულ წრეზე - (ქართველი) „თეატრალების“, თუმცა „თეატრალებისა“ ფართო გაგებით, მიანიშნებს.

„თეატრი ათონელზე“ უანგაროდ ღიაა ახალგაზრდა ხელოვანებისთვის ყოველგვარი <ახლობლური კომპრომისების> გარეშე. აგერ უკვე ერთი წელია ამ კომპრომისებისგან თავისუფალი თეატრის რეპერტუარშია სპექტაკლი, რომლის სადადგმო ჯგუფს რეჟისორი არ ჰყავს. თანამედროვე ინგლისელი დრამატურგის, ფილიპ რიდლის პიესის „ფიწალი დისნეის“ პირველი პრეცედენტული დადგმა საქართველოში, რომლის თარგმანზე გურამ ღონღაძემ იმუშავა.

გრიბოედოვის თეატრის ერთ-ერთ წარმატებულ დადგმად შემიძლია განვიხილო ნიკა ჩიკვაიძის სპექტაკლი - „ძია ვანია“. რეჟისორი დახვეწილი ინტერპრეტაციით, ოსტატურად აცოცხლებს და  ახალი პერსპექტივით გვიჩვენებს ანტონ ჩეხოვის ორიგინალურ ნაწარმოებს. ნიკა ჩიკვაიძე სპექტაკლში გამოყოფს მნიშვნელოვან პასაჟებს პერსონაჟების ურთიერთობაში და განსხვავებული ფორმით, სხვა რაკურსით წარმოაჩენს პიესის აქტუალობას. ტექსტის ამგვარი  მონტაჟი მაყურებელს „ძია ვანიას“ ახალ ხედვას სთავაზობს. ეს წარმოდგენა არის მაგალითი თუ როგორ შეიძლება კლასიკური ნაწარმოების ხელახალი გააზრება.

გოჩა კაპანაძისთვის სირთულეს წარმოადგენდა არა მხოლოდ პიესის არარსებობა, არამედ კონფლიქტის შექმნა, რის გარეშეც წარმოუდგენელია მხატვრული ნაწარმოები. კონფლიქტი სპექტაკლში „ექვთიმე“ ორგვარად გვევლინება: პირველ ნაწილში ერთმანეთს უპირისპირდება ორი სიმართლე, ხოლო მეორე ნაწილში კეთილი და ბოროტი. სპექტაკლის აგების ასეთი სტრუქტურა ორიგინალურია და საინტერესოც. დამდგმელი ჯგუფისთვის ასევე გამოწვევას წარმოადგენდა მუშაობა წმინდანად შერაცხილის მხატვრული სახის შექმნა, მისი ადამიანური თვისებების, სიძლიერისა და სისუსტეების წარმოჩენა. დამდგმელი ჯგუფი ექვთიმეს როლის შემსრულებელ გიორგი დოლიძესთან ერთად, ერთი მხრივ სიფრთხილით, ხოლო მეორე მხრივ, რაციონალურად მოეკიდა ამ გამოწვევას.

ალექსი ჩიღვინაძის პიესა „უხერხემლო“, რომელიც პოპულარული გახდა და რამდენჯერმე დაიდგა საქართველოში (ისევე, როგორც მისი პიესა „მარია რევია“), ამჯერად თუმანიშვილის თეატრში განხორციელდა რეჟისორ იოანე (ვანო) ხუციშვილის მიერ. პრემიერა შედგა 2023 წლის 13 ივლისს.

ხორბალაძე ის რეჟისორია, რომელიც თავის ხელოვნებას გვაწვდის უპირატესად ორი მოდუსით: რიტუალი და მკურნალობა. მკურნალობა, ანუ თერაპია, მოიცავს აღსარებას, ტანჯვასა და გაზიარებას, ანუ სხვასთან (პუბლიკა, სხვები) კომუნიკაციას. ამასთან, ეს სხვა დისტანცირებული სხვაა, ე.წ. ჯანსაღი სხვა, რომლისგანაც ემოციურ-იდეოლოგიური კონტამინაციის საფრთხე მინიმალურია.

კოტე აფხაზის #4-ში, კამერულ თეატრში - სევდიანად რომანტიკული, ოდნავ ლირიკულიც, ნიჰილისტური და თან ყველაზე იმედიანი „კრეპი“ გელით, საღამოს 8 საათზე ჩვენი ყოფიერების, ონტოლოგიური ცხოვრების რომელიმე მშვენიერ დღეს...
თეთრი გრიმით დაფარული კრეპი გაგიძღვებათ „უკანასკნელი ფირის“ მოსასმენად, პროსტრაციული სევდიანი თვალებითა და მოსიყვარულე მზერით.,
 

ჩვენ ვხედავთ ისტორიული მოვლენების გავლენას ერთ კონკრეტულ ოჯახზე. სპექტაკლის განმავლობაში პერსონაჟები უამრავ გამოწვევას აწყდებიან, როგორც ინდივიდუალურად, ისე კოლექტიურად. გმირები უპირისპირდებიან რეპრესიული რეჟიმის პირობებში ცხოვრების მკაცრ რეალობას, მათ შორის ცენზურას, სიღარიბეს და პოლიტიკური დევნის მუდმივ საფრთხეს.

ქართულ მწერლობას მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია აქვს - სალიტერატურო ენის ჩამოყალიბება პირდაპირ კავშირშია ქართული ლიტერატურის განვითარებასთან.  უკვე რამდენიმე ათწლეულია მიდის კამათი სასკოლო პროგრამაში უნდა ისწავლებოდეს თუ არა ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოები, ან როდის და დოზით უნდა იყოს ჩასმული, ან იქნებ  საერთოდ პროგრამიდან არის ამოსაღები.

თეატრმა ამჯერად ძალზედ ამბიციური/და ამავე დროს საჭირო/ განაცხადი გააკეთა, როდესაც სცენაზე ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოების გაცოცხლება განიზრახა მიზნად.  ახალგაზრდა რეჟისორმა მარიამ სიხარულიძემ,  ყველასათვის ცნობილი ნაწარმოების იოანე საბანისძის  „აბო თბილელის წამებისა“  და  ნოდარ წულეისკირის ნაწარმოების „ღვაწლი და წამება აბოსი და იოანესი,’’ მიხედვით შექმნილი საკუთარი ინსცენირების ინტერპრეტაცია წარუდგინა საზოგადოებას.  

,,ბერნარდა ალბას სახლი’’  ფედერიკო გარსია ლორკამ მის მკვლელობამდე, ორი თვით ადრე დაწერა (1936). სპექტაკლის სიუჟეტი ვითარდება ახლად დაქვრივებული ბერნარდა ალბას სახლში, რომელიც მთლიანად აკონტროლებს მის ხუთ ქალიშვილს: ანგუსტიას, მაგდალენას, ამელიას, მარტირიოს და ადელას. მათთან ერთად სახლში ცხოვრობენ მოახლე და დედა, თუმცა რეჟისორ გიორგი კაშიას ვერსიაში ეს პერსონაჟი სრულიად ამოღებულია.

კოტე ფურცელაძემ არავერბალური თეატრის თითქმის ყველა მიმდინარეობა გამოიყენა მოდერნისტული ბალეტიდან თანამედროვე ცეკვამდე და ჰარმონიულად გააერთიანა „მედეაში“. სპექტაკლში რამდენიმე ძალიან ეფექტური სცენაა, რომლებიც იქმნება ქორეოგრაფიული, რეჟისორული გადაწყვეტით,  სცენოგრაფიით, განათებით და მსახიობთა შესრულებით. კოტე ფურცელაძის „მედეა“ სხეულის ენით მოთხრობილი ამბავია ძლიერ ქალზე, ვნებიან სიყვარულზე, ღალატზე, შურისძიებაზე.  რეჟისორმა და ქორეოგრაფმა თავის ქალთა გალერეას კიდევ ერთი ძალიან ძლიერი და საინტერესო ქალის სახე შემატა.

თბილისის ნოდარ დუმბაძის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი ბავშვების, მოზარდების, ყმაწვილების საყვარელი ადგილია. თეატრი ცდილობს ზრდასრულებისთვისაც იყოს ის საინტერესო და მიმზიდველი. ამის დასტურია არაერთი სპექტაკლი, განხორციელებული თეატრის სხვადასხვა სცენაზე. შესაბამისად, „მოზარდის“ რეპერტუარი მრავალფეროვანი (თემატურად და ჟანრობრივად) და სხვადასხვა სეგმენტზეა მორგებული.

რეჟისორ გიორგი ჯამბურიას სპექტაკლი, „ბერსერკები II-მზიანი მხარე“   /პროდუსერები: მარიამ პაიჭაძე, ლიზი ტყეშელაშვილი  /,  საპრემიერო ჩვენების შემდეგ, მაშინვე გახმაურდა და საზოგადოების ყურადღების ცენტრში  მოექცა. თეატრალურ წრეებსა თუ კერძო საუბრებში სპექტაკლ-პერფორმანსის  შესახებ არაერთი  დადებითი მოსაზრება მომისმენია, თუმცა ზოგჯერ გადაჭარბებულიც.  

კოლხეთის მეფის ასულის, მითური მედეას ფენომენი საუკუნეების განმავლობაში აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს, როგორც კაცობრიობის ისტორიის ყველაზე არაორდინალური მოვლენა. მედეა, როგორც პერსონა, ბოლომდე შეუსწავლელი და შესაბამისად, ჯერ კიდევ ამოუცნობია, მისი უკიდეგანო ფსიქოლოგიური შრეებისა და არქეტიპული ფენების გამო. ამიტომაც არ არის გასაკვირი - ვნება, ლტოლვა, დაუოკებელი ჟინი და ცხოველი ინტერესი რომ არ ქრება მის მიმართ. საუკუნეების განმავლობაში, ხელოვანები და მოაზროვნეები იკვლევენ მედეას, როგორც ფსიქოტიპს და როგორც მოვლენას.

„ქალაქის თეატრის“ (ეს ახალი, ახალგაზრდული და ახალი თაობის თეატრი, შემოქმედებითი ამოცანების მიმართულებით, ცხოვრებისა და ქმედითი სისტემის თავისებური წესებითა და პრინციპებით, ცალკე საუბრის თემაა) საკმაოდ უხვ და ჭრელ რეპერტუარს შემატებული სპექტაკლი „ბერსერკები II - მზიანი მხარე“ (კომპანია „ჰარაკში“, ჰაინერ მიულერის  მიხედვით დადგმული „ბერსერკები I - მისიას“ შემდეგ) ქართულ სათეატრო სივრცეში ახალგამოჩენილ გიორგი ჯამბურიას მეორე სპექტაკლია საქართველოში (გერმანიაში საქმიანობის პარალელურად) და პირველთან ერთად, ახალი და თავისთავადი თეატრალური აზროვნებისა და ხედვა/ხელწერის რეჟისორის გამოჩენის მორიგი დადასტურება.      

წარმოიდგინეთ, ნახევრად განათებული დარბაზი, ერთი მართკუთხედი ფორმის, გრძელი მაგიდა, და მეტი არაფერი. მხოლოდ იმპროვიზაცია, სამსახიობო (უნიკალური) შესაძლებლობები, რეჟისურა და პერიოდულად, მონოტონური, პათეტიკური, ირონიული ტექსტები, რეფრენები, ინტერაქცია... საკმარისია თუ არა ყოველივე აღნიშნული იმისთვის, რომ ოთხი საათის განმავლობაში მაყურებელი არ მოადუნო არცერთი წუთი და მუდმივად სპექტაკლის თანამონაწილედ აგრძნობინო თავი?

სპექტაკლის მსვლელობის დროს აშკარად ჩანს რეჟისორის მიერ დადგმული ეპიზოდები და გადაწყვეტები, მაგრამ ისიც აშკარაა, რომ მსახიობებს უსაზღვრო თავისუფლება აქვთ მინიჭებული. თითქმის მთელი წარმოდგენა დიდი იმპროვიზაციის შედეგია და საკმაოდ მაღალ ტექნიკურ მომზადებას მოითხოვს. ეს არ არის ფსიქოლოგიური დრამა, სადაც პერსონაჟის ბრაზისა თუ სიხარულის მიზეზებს უნდა მიაგნო. ეს არის კომედია დელ არტე, სადაც მსახიობის მთავარი ამოცანაა ამ ბრაზისა და სიხარულის გამოხატვის ფორმა იპოვოს. ისეთი ფორმა, რომელიც არც თავისთვის და არც მაყურებლისთვის მომაბეზრებელი არ გახდება. 

სპექტაკლის ავტორი და მსახიობები წარმოგვიდგენენ სიზმარს, ზმანებას და წარმოდგენის ფინალში მოგვიწოდებენ, რომ გავიღვიძოთ, გამოვფხიზლდეთ, რათა აღვიქვათ რეალობა და არ ვიცხოვროთ ზღაპარში; სამყაროში, სადაც თევზები ადამიანებს ჭამენ (ეს სცენა ერთ-ერთი გამორჩეულია სპექტაკლში, ისე როგორც გიგანტური დეკორატიული თევზია ლამაზი და ბრჭყვიალა). სცენოგრაფიაც სპექტაკლის სტილისტიკაშია გადაწყვეტილი, სცენაზე ვხედავთ გიგანტურ და უტრირებულ ნივთებს, ისე როგორც ჯადოსნურ სამყაროში.

სპექტაკლებს დეკორაციაც საკმაოდ განსხვავებული აქვთ, თუმცა, სამართლიანობისთვის უნდა ითქვას, რომ გიორგი კაშიას იმის საშუალება არ ჰქონია, „თავის ნებაზე“ გაემართა სცენის ვიზუალური მხარე. ამიტომ, მისი სპექტაკლი მწირი, მაგრამ საინტერესო გადაწყვეტებით ყვება ამბავს, მაია დობორჯგინიძე კი, უფრო მდიდრულ ყოფას წარმოგვიდგენს. პიესის მიხედვით, მეორე ვერსია უფრო მისაღებია, მაგრამ თავისთავად დეკორაციით დიდად ვერ მოვიხიბლე.

სულ ახლახან, ახალგაზრდა რეჟისორმა მაკო კახეთელიძემ ქართველი კლასიკოსის მიხელ ჯავახიშვილის რომანის „ჯაყოს ხიზნები“ სცენური ინტერპრეტაცია შესთავაზა მაყურებელს.   ამ სპექტაკლის დადგმით, რეჟისორს სურდა, ერთის მხრივ ფსიქოლოგიური თეატრის ტრადიციების გაგრძელება, მეორეს მხრივ კი ახალგაზრდა თაობაში ქართული ლიტერატურის პოპულარობისთვის ხელის შეწყობა.

გიორგი კაშია საინტერესოდ იყენებს იმ მწირ დეკორაციას, რომლის გამოყენების საშუალებაც ეძლევა. ვგულისხმობ კუბოს, რომელიც სპექტაკლის დასაწყისში კუბოა, მაგრამ მალევე იქცევა ახალგაზრდა ქალბატონების ტკივილის გამოხატვის პედისტალად. შემდეგ სასიყვარულო სარეცლად, სხვებისგან დასამალ ოთახად თუ სხვა. კარგი მიგნებაა წითელი ლაქით დასვრილი თეთრი ნაჭერი, რომელიც სიმბოლურად ქალწულობის დაკარგვას აღნიშნავს, თუმცა აქ ერთგვარ რეციდივთან გვაქვს საქმე, რადგან გიორგი კაშია ამ ხერხს თავის წინა სპექტაკლ „ირინეს ბედნიერებაშიც“ მიმართავს.

ალექს ჩიღვინაძე პიესაში „უხერხემლო“ ქართულ რეალობაში არსებულ პრობლემას წარმოგვიდგენს და თავის პოზიციას საკმაოდ მკაფიოდ გამოხატავს. ეს პიესა არაერთხელ დაიდგა ქართული თეატრის სხვადასხვა სცენაზე. ვეცდები, ამ სპექტაკლის ვანო ხუციშვილისეული დადგმა მიმოვიხილო, რომელიც მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კინომსახიობთა თეატრში დაიდგა.

მიხეილ თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში 2023 წლის მიწურულს, 18-19 ნოემბერს დრამატურგ ირაკლი სამსონაძის პიესის მიხედვით დადგმული სპექტაკლის „ყოფილების სარეცელი“ პრემიერა შედგა. სასიხარულოა, რომ სპექტაკლი დაიდგა იმ პროექტის ფარგლებში, რომელიც მიზნად ისახავს  ქართული დრამატურგიის განვითარების ხელშეწყობას.

სანამ სპექტაკლსა და მის უდავოდ ნიჭიერ მონაწილეებზე მოვუყვები მკითხველს, ვიტყვი, რომ პიესა 2017 წელს, ალექსი ჩიღვინაძემ თემურ ჩხეიძის სახელოსნოში დაწერა. მაშინ რეჟისორი ვანო ხუციშვილი და მწერალი ალექსი ჩიღვინაძე ერთად სწავლობდნენ. რეჟისორმა მაშინვე დადო პირობა (საკუთარ თავთან), რომ ოდესმე მაყურებლის წინაშე „უხერხემლოთი“ წარდგებოდა. როგორც კი ხუციშვილმა, უკვე მრავალჯერ სცენაზე ინტერპრეტირებული „უხერხემლოს“ თუმანიშვილის თეატრის სცენაზე  დადგმა გადაწყვიტა, მწერალთან ერთად იმუშავა და მაყურებლის წინაშე ახალი რედაქციით წარსდგა.

ემპათიურობის მისაღწევად თარბამ, ასევე, რეჟისორული ექსპლიკაციის გამართული რეალიზებისთვის რაციონალური სამსახიობო არსენალი, ანუ საშემსრულებლო მასალა (უხეშად რომ ვთქვათ) შეარჩია. რეჟისორმა სამსახიობო არსენალის საშემსრულებლო ხარისხით მიაღწია, პიესის მიხედვით განსაზღვრული ფსიქო-ტიპების ოპტიმალურ დემონსტრირებას.

ქალაქის თეატრში დადგმული დავით თარბას სპექტაკლი იკვლევს ტოქსიკურ დამოკიდებულებას მორინსა და მის მანიპულატორ დედას - მეგის შორის. იზოლირებულ გარემოში განმარტოებით მცხოვრები ურთიერთდამოკიდებულ და საბოლოოდ დესტრუქციულ ურთიერთობაში მყოფი ორი პერსონაჟი კატასტროფისკენ მიექანება.

ვფიქრობ, ერთი-ორი, ან მაქსიმუმ სამი-ოთხი სიტყვით როგორ შევაფასო ან წარვუდგინო მკითხველს ქალაქის თეატრში გიორგი ჯამბურიას მიერ დადგმული სპექტაკლი „ბერსერკები II - მზიანი მხარე“ და თავში იმდენი ეპითეტი და ზედსართავი სახელი მომდის, რომ ვერაფრით ვართმევ თავს ჩემს მიერვე „შემოგდებულ“ გამოწვევას.

რეჟისორი სოსო ნემსაძე ის შემოქმედია, რომელიც გამუდმებით ძიებაშია. თუ მის მიერ დადგმულ სპექტაკლებს გადავხედავ მასში ყოველთვის ნათლადაა გამოხატული რეჟისორის სათქმელი, ის თუ რაზე სურს მას ამ კონკრეტულ მომენტში მაყურებელთან საუბარი, თუნდაც ეს იყო ჟან ბატისტს მოლიერის „დონ ჟუანი“, ნოდარ დუმბაძის „კუკარაჩა“, „მიმძიმს ამაზე საუბარი“ (ენზე გიზატოვა) თუ ბოლო დროს განხორციელებული „ერთი ვინმე ყაფლანიშვილი“ (ვაჟა გიგაშვილი).

დრამატურგმა/მწერალმა ერეკლე დეისაძემ ტექსტი 2014 წელს დაწერა ბათუმის მონოპიესების ფესტივალისათვის, რომელიც პირველად რეჟისორმა მიხეილ ჩარკვიანმა დადგა (მსახიობი-თეონა ლეჟავა). ტექსტი მომდევნო ათი წელი ფაქტობრივად მივიწყებული იყო, თანაც მოგეხსენებათ ერეკლე დეისაძეს როგორც მწერალს დიდად არ სწყალობენ და არ ცნობენ, ამ ფაქტს ბევრი მიზეზი აქვს, ერთ-ერთი კი ზუსტად ის არის, რომ  დეისაძე თავისი შემოქმედებით მუდმივად ყოველთვის მწარე სიმართლეს საუბრობს. არც უკვე ნახსენები ტექსტი არ არის გამონაკლისი, თანაც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აღნიშნული პიესა რეალურ ამბავზეა დაფუძნებული.

ერეკლე დეისაძის მონოპიესაში ნარატივი ქართველი, ტრადიციულ ოჯახში აღზრდილი ქალის გარშემო ვითარდება, რომლის მიზნები და ოცნებები ბანალური და სხვებისგან არაფრით გამორჩეულია. მისთვის მნიშვნელოვანი ოჯახური კერაა, „ქალურ ბედნიერებას“ ქმარ-შვილში, ოჯახზე მზრუნველობაში ხედავს. პერსონაჟის ოცნებებისა და დამახინჯებული ტრადიციების მსხვრევაზე მოგვიანებით გავაგრძელებ.

გულზე ხელი დაიდეთ და თქვენთვის თქვით: რამდენჯერ გაგივლიათ ფიქრში, რომ  ერეკლე დეისაძე არასერიოზული მწერალია, რამდენს გიფიქრიათ, რომ ის საერთოდ არ არის მწერალი? დარწმუნებული ვარ, რომ ბევრი დღესაც არ აღიქვამთ მას (მისი სკანდალური იმიჯის გამო) და მის შემოქმედებას (მისი პროვოკაციულობის გამო) სერიოზულად. არადა, ახალგაზრდა მწერალი წერს სიმართლეს, პირდაპირ და შეულამაზებლად, მოგვითხრობს ამბებს, რომელიც შეთხზული კი არ არის, არამედ ზედმიწევნით რეალურია და ამას აკეთებს ოსტატურად, ორიგინალური ფორმითა და მხატვრული ხერხებით.

ახალციხის თოჯინების სახელმწიფო თეატრის განახლებული სივრცეები (მაყურებელთა ფოიე, დარბაზი) საპრემიერო წარმოდგენით, ერეკლე დეისაძის მონოპიესით „გემრიელად მიირთვით“ გაიხსნა, რომელიც რეჟისორმა ლექსო ჩემიამ დადგა. კამერული თეატრის რეაბილიტირებული სივრცე მაყურებლისთვის კომფორტულია, ორიგინალური ექსპოზიცია კი თვალისთვის მიმზიდველი, რომელიც სასიამოვნო განწყობას ქმნის სპექტაკლის წინ. სპექტაკლიც და სარეაბილიტაციო სამუშაოები საქართველოს კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერით განხორციელდა.

თბილისში არსებულ თეატრებს შორის ერთ-ერთი გამორჩეული ადგილი უდავოდ „ქალაქის თეატრს’’ უკავია. თეატრის გახსნის/2022/ დღიდან შემოქმედებითმა ჯგუფმა,  მოახერხა საინტერესო თეატრალური პროცესების წარმართვა, რამაც განაპირობა მისი პოპულარობა.

ტალახიან, ქვა-ღორღიან ციცაბო აღმართზე, ხის კენწეროში, როგორც ზღაპრებში, მიუვალ ადგილას არის სახლი, სადაც ბოროტ დედაბერს (ქეთევან ცხაკაია) დატყვევებული ჰყავს ახალგაზრდა, ლინეინის სილამაზის დედოფალი - მორინი (ანი იმნაძე). პიესის ნარატივი  საბავშვო ანიმაციის გმირის, პრინცესა რაპუნცელის  ისტორიას მოგვაგონებს, რომელიც კოშკში გამოამწყვდიეს და გარე სამყაროს შიში ჩაუნერგეს, როგორც მორინს.

„ქარიშხალს“ მაყურებლის მეხსიერებაში კომპოზიტორ კონსტანტინე ეჯიბაშვილის მიერ სპეციალურად ამ სპექტაკლისთვის შექმნილი, ნამდვილად საინტერესო და ექსცენტრული მუსიკაც დატოვებს. მხატვრის (გიორგი უსტიაშვილი) ნამუშევარი ლოგიკურად მოდიოდა სპექტაკლის რეჟისორულ გადაწყვეტასთან შესაბამისობაში და ამავდროულად მის მიერვე შექმნილი ორიგინალური კოსტიუმები უფრო მეტის მთქმელი იყო, ვიდრე მსახიობის მიერ განხორციელებული როლი.

სიუჟეტი დაბადებისდღის გარშემო ვითარდება - დასაწყისში ჩანს ძველი ჩანაწერები, (შავ-თეთრი) კადრები, სადაც ქალაქის და თეატრის მნიშვნელობაზეა საუბარი. ერთი მხრივ გასაგებია, რომ დაბადების დღეზე პროექცია არ იქნებოდა ჩართული და რეჟისორმა ეს ხერხი დარბაზში მყოფი მაყურებლისკენ მიმართა (ისტორიის ხაზგასასმელად). მაგრამ, მეორე მხრივ, გაუგებარია, რა მიზანს ემსახურება აღნიშნული ჩანაწერის გაშვება, რომელიც სიტუაციურად და სიუჟეტურად კონტექსტიდან ამოვარდნილი, მოსაწყენი და არაფრის მომცემია.

აჩიკო შამახიას დეკორაცია „დაქცეული“ ბინის ასოციაციას იწვევს. სამზარეულო-სასადილოს გაჭვარტლული კედლები, სიძველისაგან მონჯღრეული მაგიდა, სკამები, სავარძელი, რადიო, ტელევიზორი, სამზარეულოს ნიჟარა და თაროები. ოთახს, სადაც ადამიანური დრამა გათამაშდება ზევიდან შავი ჭერი ადგას, რომელიც შეიძლება აღიქვა შავი ყორნის ფრთებად, ანდა, ღამურების საბუდებელ ადგილად. მოკლედ გარემო, რომელშიც მოვლენები ვითარდება მაყურებელზე დამთრგუნველ შთაბეჭდილებას ახდენს და ამძაფრებს ამბის დრამატულობას.

პანდემიის შემდეგ აუდიტორია დაუბრუნდა დარბაზებს, ანშლაგებით მიდის წარმოდგენები. ის თეატრი კი, რომელიც ქალაქთან ერთად დაარსდა, მძიმე სიტუაციაშია. სწორედ კონკრეტული რეგიონის (ჭიათურა) ამ პრობლემაზე დაიწერა პიესა „ქალაქის გული“.

რეჟისორმა დავით მღებრიშვილმა რაინერ ვერნერ ფასბინდერის დრამაში სასპენსის ელემენტები „ჩააქსოვა“. დარბაზში შესვლისთანავე მაყურებელი ხედავს ნახევრადჩაბნელებულ სცენაზე ტახტზე წამოწოლილ პეტრას (ბუბა გოგორიშვილი), რომელიც დარბაზს ზურგს აქცევს. პარალელურად ყურში ჩაგესმის არაჯანსაღი სუნთქვა, გექმნება შთაბეჭდილება იმისა, რომ ადამიანი ხელოვნური სუნთქვის აპარატზეა მიერთებული, ან აირწინაღი უკეთია, შესაბამისად, მაყურებელს გაურკვევლობა, შფოთვით აღსავსე მოლოდინი და მოუსვენრობა ეუფლება.

ქართულ სცენაზე, ბოლო ათწლეულებში არაერთხელ გვინახავს მაყურებლის ამგვარი გადანაწილება, როცა დამსწრე პუბლიკა უშუალოდ სცენაზეა განთავსებული, რაც შეიძლება ახლო ლოკაციიდან ადევნებს თვალს წარმოდგენას. ამით ავტორები, თითქოს, ყბადაღებულ <მაყურებელთან სიახლოვეს> უსვამენ ხოლმე ხაზს. მაყურებელთან სიახლოვის „გაპრავება“ მაინც რომ მოხდეს, საჭიროა კონცეფციას ჰარმონიულად ერწყმოდეს კონფიგურაციული სტილი, რაც ქართულ რეალობაში აბსოლუტურად ვერ მიღწევად პრაქტიკად ჩამოყალიბდა.
 

მაშინ რა არის პოლიტიკაში მოღვაწეობის საკმაოდ დიდი გამოცდილების მქონე რეჟისორის - ალექსანდრე ქანთარიას მიზანი სპექტაკლის „1902 წელს ბათომში“ დადგმით? ერთ-ერთ სატელევიზიო ინტერვიუში რეჟისორმა განაცხადა: „დიქტატორი სამშობიაროში არ იბადება, დიქტატორს ქმნის გარემო“. ბათუმელთა სპექტაკლის ადრესატიც სწორედ საზოგადოებაა, რომელიც მუდმივად ფხიზლად უნდა იყოს და გარკვეული პასუხისმგებლობაც აიღოს საკუთარ თავზე.  

„თეატრი სახელოსნო 42“-ში ლევან წულაძის ინტერპრეტაციით დადგმული „ფრეკენ ჟული“ ადამიანურ ღირებულებზე, ადამიანთა შორის ურთიერთობებზე გამახვილებული აქცენტებით, ქალის და კაცის, ქალის და ქალის, მშობლების და შვილების, ბავშვობაში მიღებული ტრავმების შედეგებით, ტრაგიკულობამდე აყვანილი დრამაა. რეჟისორმა პიესის ტექსტი თითქმის უცვლელად გადაიტანა სცენაზე, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე კუპიურას.

ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის დრამატულმა თეატრმა მორიგი პრემიერა შესთავაზა მაყურებელს. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა დავით ნიკოლაძემ მორიგი დადგმისთვის გიორგი სიხარულიძე მიიწვია, რომელმაც ნინია სადღობელაშვილის ახალი ტექსტი „ქალაქის გული“ დადგა. ტექსტი, რომელიც საკუთრივ ჭიათურას და ჭიათურის დრამატულ თეატრს ეძღვნება (ქალაქი და თეატრი ერთ წელს დაარსდა) არ გახლავთ რეჟისორისა და დრამატურგისთვის პირველი შემოქმედებითი თანამშრომლობა. ყველაზე წარმატებულ კოლაბორაციად  (არც თუ უსამართლოდ) „ბამბაზიის სამოთხე“ (მესხიშვილის თეატრი) და „ხალდე“ (დმანისის თეატრი) მიიჩნევა.

ქართულმა თეატრმა კარგად მოირგო მაკდონას დრამატურგია და ის მისი ორგანული ნაწილი გახდა. ქალაქის თეატრის „ლინეინის სილამაზის დედოფალი“ არ არის ამ პიესის პირველი სცენური ინტერპრეტაცია ქართულ თეატრში (მანამდე იყო დავით ბახტაძის დადგმა მესხიშვილის თეატრში) და არც უკანასკნელი (მალხაზ ასლამაზიშვილი ბათუმის თეატრის დასთან მუშაობს).

რუსთავის თეატრის ამჟამინდელ რეპერტუარში (რომელიც საკმაოდ ჭრელია და მრავალფეროვანი, სხვადასხვა ასაკის და ინტერესების მაყურებელზეა მორგებული) არსებულ სპექტაკლებში ხშირად ვხვდებით ახალგაზრდა მსახიობებს, ახალ კურსდამთავრებულებს და სტუდენტებსაც კი, ისე როგორც სხვადასხვა თაობის მსახიობებს (უხუცესებს, უფროს და შუახნის). სწორედ ერთ-ერთი ასეთი სპექტაკლია გიორგი ქანთარიას „კუნძულის ხეიბარი“, რომელიც მარტინ მაკდონას პიესის „ხეიბარი ინიშმაანის კუნძულიდან“ მიხედვით დადგა.

ვცდილობ თავი ავარიდო ხოლმე სტუდენტურ სპექტაკლებზე წერას, რადგან საწყის ეტაპზე მხარდაჭერა უფრო სჭირდებათ ვიდრე კრიტიკა. მათ (მსახიობების) შესრულებაზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა ფაქტორი, რაც გასათვალისწინებელი და მოსაფრთხილებელია. სტუდენტი რეჟისორის გიორგი კაშიას მიმართ ინტერესი „ირინეს ბედნიერების“ დადგმის შემდეგ გამძაფრდა, მით უფრო, რომ „წინანდლის პრემიის“ ძირითად სამეულში სწორედ ამ სპექტაკლით (რუსთავის თეატრი) აღმოჩნდა. როგორც აღვნიშნე, რადგან პროფესიაში დამწყებ შემოქმედთა გუნდზე უნდა ვისაუბრო, უფრო დელიკატური ვიქნები.

რეჟისორმა, ნიკა ჩიკვაიძემ, ეგზისტენციალური ლიტერატურის და აბსურდის თეატრის ელემენტები ერთ კოლბაში მოათავსა და კარგად შეანჯღრია...რას ვგულისხმობ?  იმ ხერხებს რითიც ცდილობს აჩვენოს რიტუალური თეატრი თავისი შამანით და მსხვერპლებით. თეიმურაზი (გენა შონია) და მარგო (ანი ანდღულაძე) მზად არიან ჯაყოს (გიორგი სურმავა) ხიზნობისთვის, მათ კარგად იციან რაც ელით, მაგრამ თანხმდებიან თამაშის წესებს.

ნიკა ჩიკვაიძის „ჯაყოს ხიზნები“, ცალსახა მცდელობაა მიხეილ ჯავახიშვილის ცნობილი რომანის სცენური ინტერპრეტაციის ტრადიციებისგან გაქცევის. რეჟისორი მისი თაობის კოლეგებისგან სწორედ იმითაც გამოირჩევა, რომ ის კლასიკურ ნაწარმოებს ორიგინალურად, განსხვავებული ხედვით, ნაწარმოებში დასმული პრობლემის თანამედროვე ეპოქასთან მაქსიმალური ასიმილირებით არგებს თანამედროვეობას და სცენას.

 „ჯაყოს ხიზნები“ მიხეილ ჯავახიშვილის, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია.  მწერალი, ქვეყანაში შექმნილ უმძიმეს კრიზისსა და 20 საუკუნის საზოგადოებრივ-კულტურულ (მენტალურ) მდგომარეობას რომანში საინტერესოდ აღწერს.  „ჯაყოს ხიზნები“ არა ერთ გზის გამხდარა ქართველი რეჟისორების ინტერესის, კვლევის, დაფიქრებისა და ინტერპრეტირების საგანი. სწორედ თუ გინდა გაეცნო ქართველს, რომელსაც ამ ქვეყნად არაფერთან ერთად ყველაფერი გააჩნია მიხეილ ჯავახიშვილის ამ რომანს უნდა მოჰკიდო ხელი და მასთან ერთად შეძლებ იმოგზაურო არა მხოლოდ წარსულში, არამედ აწმყოში (სამწუხაროდ!).

დიდი ანტიკოსის, ესქილეს „მიჯაჭვული პრომეთეს“ სტურუასეული ინტერპრეტაციის მეორე ეპიზოდში - ადამიანის ზნეობრივი დევალვაციის ერთგვარი კვლევაა გადმოცემული...
რეჟისორი პრაქტიკული კვლევის ანტი-ლატენტურ, ევფემიზმისგან დაცლილ ინტონაციებს გვთავაზობს!

ყოველთვის დიდია მოლოდინი ფინალური აკორდის, რომელიც შეჯამებას და კულმინაციურ გადაწყვეტას ემსახურება. იმასაც ვიტყვი, რომ ამ ტრილოგიაში „მამამ“ ჩემზე განსაკუთრებით ძლიერი შთაბეჭდილება მოახდინა. გამორჩეულად ნააზრევი და საინტერესო სპექტაკლი იყო. არც „ვაჟიშვილი“ განიცდიდა მძიმე ემოციების/მღელვარების დეფიციტს. მესამე ნაწილში კი თითქოს ამ ყველაფრისგან დაიცალა რეჟისორი და წარმოდგენა გააკეთა მარტო იმიტომ, რომ უნდა გაეკეთებინა.

მოცემულ შემთხვევაში საუბარი გვაქვს გასულ წელს, ისტორიული ქარვასლის შენობაში „ათონელის თეატრის“ ეგიდით წარმოდგენილ სპექტაკლზე - „იულიუს კეისარი“ (უილიამ შექსპირი) დადგმული რეჟისორ გეგა გაგნიძის მიერ, როგორც მედია და სოციალური სივრცით ირკვევა კვლევითი ნამუშევარია - ახალი (არა თეატრალური) სივრცის გამოყენების პერსპექტივით, სადაც მსახიობისა და რეჟისორის ინტერვენცია თავად წარმოშობს კვლევის (?) საჭიროებას.

დარბაზში შესვლისთანავე, ვხედავთ სცენის წინ მდგარ ნახევრად დახრილ, დიდი ზომის ყვითელ ფიცარნაგს (რომელიც არ ახალია როგორც მსოფლიო, ისე ქართული თეატრისთვის) და მასზე მჯდომ მსახიობ მარინა ჯოხაძეს, რომელიც შემდეგ ფრაზას იმეორებს: ‘’Get Out Of Here’’ - რაც ე.წ. მოწოდებად შეიძლება ჩაითვალოს - სანამ ჯერ კიდევ შეგიძლია, თავს უშველე.

მარჯანიშვილის თეატრის სხვენში 2023 წლის მიწურულის საპრემიერო ჩვენებად წარმოდგენილი „ფიროსმანი", მიმდინარე თეატრალური სეზონის ერთ-ერთი ფავორიტი სპექტაკლია. იგი ნიკა ლუარსაბიშვილისა და მისი თანამოაზრეების მიერ 2019 წელს დაარსებული "მოხეტიალე მთვარის თეატრის" მეოთხე ნამუშევარია. მასში თამაშდება უსამართლო წუთისოფლის გაშმაგებულ რიტმში ჩაკარგული თავმდაბალი ინტელიგენტის ცხოვრებისა და შემოქმედებითი მოღვაწეობის დრამატული ისტორია.

ქორეოგრაფიული ფენტეზი ოქროს საწმისის მითზე - ასე განსაზღვრეს თავად ავტორებმა თათა თავდიშვილმა და ტატო გელიაშვილმა თავიანთი ახალი სპექტაკლის „AIA“ (აია-კოლხეთის ადრინდელი, უძველესი სახელი) ჟანრი, რომელიც დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე დაიდგა საქართველოს შოთა რუსთველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტში ამავე უნივერსიტეტის სტუდენტებისა და კურსდამთავრებულთა მონაწილეობით.

რთულია შექმნა სცენაზე ის მუხტი, ემოცია, დუენდე რაზეც წერდა ლორკა. ამ ყველაფერს დიდი შრომა და გამოცდილება ჭირდება. ბევრი დეტალია სპექტაკლში, რომელიც გამოვტოვე, რადგან დაუსრულებელ აბსურდულ ძიებამდე მიგვიყვანდა. კარჩაკეტილობა, ძალაუფლება, იერარქია, არშემდგარი სურვილები და ფანტაზიები - არცერთი ხაზი არ ვითარდება სპექტაკლში. ჩვენ ვხედავთ გაბოროტებულ, ჰომოსექსუალ, აგრესიულ ქალებს, რომლებსაც რა სურთ თავადაც არ იციან.

მიმდინარე სეზონში ქართველმა მაყურებელმა მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ კიდევ ერთი ახალი, უდავოდ საინტერესო ინტერპრეტაცია იხილა. სპექტაკლი ამჯერად ფოთის თეატრის მინიატურულ სცენაზე დადგა ახალგაზრდა რეჟისორმა ნიკა ჩიკვაიძემ. ერთმოქმედებიანი წარმოდგენა ძალზე ლაკონურია და თითქმის ერთი ამოსუნთქვით ვეცნობით XXI სააუკუნის თვალთახედვიდან წარმოდგენილ ეროვნულ ტრაგედიას.

ფოთის თეატრში გასული შემოდგომის სეზონზე პოლიკარპე კაკაბაძის  „ყვარყვარე თუთაბერის“ (რეჟისორი-საბა ასლამაზიშვილი),  ზამთრის სეზონზე კი მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ (რეჟისორი ნიკა ჩიკვაიძე) პრემიერა გაიმართა. როგორც ჩანს ფოთის თეატრმა ინტერესი ეროვნულ კლასიკოს მწერლებზე შეაჩერა და მათ პოპულარიზაციას მიჰყო ხელი.

რამდენად ჰიპერენერგეტიკული მუხტის მქონე და მიმზიდველია დიმიტრი ალექსიძის სასწავლო თეატრის სცენაზე წარმოდგენილი დამოუკიდებელი პროექტი - ქორეოგრაფიული ფენტეზი „AIA” ოქროს საწმისის მითზე დაფუძნებული, ეს ცალკე სადისკუსიო თემაა, მაგრამ ცალსახად აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ დამდგმელი რეჟისორების, ტატო გელიაშვილისა და თათა თავდიშვილის (რომლებიც ქორეოგრაფის, სცენოგრაფისა და კოსტიუმების მხატვრის ფუნქციასაც ითავსებენ) ნამუშევარი მაღალი დისციპლინური მიდგომით გამოირჩევა, რაც ქორეოგრაფიას ზუსტად ემჩნევა. (იგივე დასტურდება თავდიშვილის კიდევ ერთ ნამუშევარში სტუდენტებთან - სპექტაკლში „ლისისტრატა“).
 

რეჟისორი ნიკა ლუარსაბიშვილი „კრეპის უკანასკნელი ფირის“ შემდეგ მარჯანიშვილის სხვენში, კვლავ თოჯინურ სპექტაკლს გვთავაზობს, თუმცა სულ სხვა ხელოვანზე და სულ სხვა ინტერპრეტაციით. მისი ინტერესი ნიკო ფიროსმანის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე ჩერდება. რეჟისორი დაახლოებით ორი წლის მანძილზე მხატვრის ცხოვრების მნიშვნელოვან/უცნობ დეტალებს/ფაქტებს აგროვებს, აერთიანებს და პიესის სახეს აძლევს რაც, წარმოდგენის ხარისხს და წარმატებას ერთგვარად განსაზღვრავს. სპექტაკლში რეჟისორმა შექმნა გარემო,  - ფიროსმანის წარმოსახული სახე გააცოცხლა და ინტერპრეტირებული/რეალობასთან ახლოს მდგომი მისი ცხოვრება გვაჩვენა.

რეჟისორი ნიკა ლუარსაბიშვილი ორი წლის განმავლობაში ეცნობა თითქმის ყველა პუბლიკაციას ქართულ და უცხოურ ენაზე; გიორგი ლეონიძის, ძმები ზდანევიჩების, ლადო გუდიაშვილის დღიურებიდან შეგროვებულ მასალებს; აპიესებს და რეალობასთან მიახლოებულად გვთავაზობს ბურუსით მოცულ ფიროსმანის ცხოვრებას, რომელიც ჩვენში გარომანტიზებული და ლეგენდასავით შემორჩენილია.

და ეიფორიის ხანაში (მუხრან მაჭავარიანის 1832 წლის ციკლი რომ უმაღლეს პოეზიად გვესახებოდა) გამოქვეყნდა ქეთი ნიჟარაძის სრულიად არასტანდარტული და არატრადიციული პროზა, რომელიც არამც და არამც არ იწვევდა ესთეტიკურ ტკბობას ან ეროვნული თავისთავადობის შეგრძნებით გამოწვეულ აღფრთოვანებას. სულაც პირიქით - იგი იწვევდა გულისტკივილს, რადგან მარტოსული ქალის ტრაგიკულ და ნევროტულ სულიერ სამყაროში გვახედებდა;

ლევან წულაძის „დირიჟორის“ მოქმედება სახელოსნო 42-ის უზარმაზარი დარბაზის თავისთავადი კონსტრუქციის სცენაზე, უცვლელ სივრცესა და დეკორაციაში იშლება და რამდენიმე „ნოველა“-ეპიზოდისგან (პირველი მოქმედება - 6, მეორე - 5 - სურათისგან) შედგება. ახალდასრულებული ომისშემდგომი გერმანიის, ბერლინის ამერიკული ზონის რომელიღაც ქუჩის  ნანგრევების (ანტიკურ სვეტებიანი კედელი და კლასიცისტური ფასადები) ინსტალირებულ ფონზე. მწუხარე და თოვლიანი უცვლელი ხედი უხილავ/წარმოსახვით სცენურ კედელს მიღმა. შემოდგომაზე გამხმარი და აქამდე შემორჩენილი ბალახის კორტოხით. ჯერ ისევ დროდადრო თოვს და შემდეგ, ადრიანი გაზაფხულია.

„დირიჟორი“ - ასე უწოდა რეჟისორმა ლევან წულაძემ თეატრ სახელოსნო 42-ში რონალდ ჰარვუდის პიესის მიხედვით შექმნილ სპექტაკლს, რომელიც ახალ სათეატრო სივრცეში რეჟისორის რიგით მესამე წარმოდგენაა. რონალდ ჰარვუდი ცნობილი დრამატურგი და სცენარისტია, მისი ნაწარმოებების მიხედვით არა ერთი სპექტაკლი თუ ფილმია შექმნილი.

ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი კაშიამ ქართული დრამატურგიის თითზე ჩამოსათვლელ შედევრთაგან ერთ-ერთი, დავით კლდიაშვილის - სურათი სოფლის ცხოვრებიდან - „ირინეს ბედნიერება“ დამოუკიდებლად, ფაქტობრივად ენთუზიაზმით (სასწავლო პროცესს მიღმა, მოხალისეობრივად), თანამოაზრეებთან ერთად დადგა. თანამოაზრეობა, თეატრისადმი გულწრფელი სიყვარული, პროფესიული გამოუცდელობა და მყიფე ენთუზიაზმი დამდგმელ ჯგუფს ნამდვილად ეტყობა.

კოკა-კოლას ქარხნის ეზოში რკინის კიბის ავლის შემდეგ, ცივი ბეტონის იატაკის დისტანციას ხანგრძლივი სიარულით და ხმაურიანი ნაბიჯებით რომ დაფარავთ, თანამედროვე  დარბაზი დაგხვდებათ- 264 მაყურებელზე გათვლილი. ცხადია დიდი თეატრების დარბაზებისგან განსხვავებით ოქროთი მოვარაყებული ჩუქურთმების გარეშე. ძველი, გენიალური და მარადიული კი შექსპირის ტექსტი - „ოტელო“.

დროა თეატრებმა სოფლებში იარონ. სოფლებმა აღარ იციან თეატრი და თეატრმა არ იცის სოფელი. თეატრების „სწრაფვამ“ „ევროპისკენ“ გარკვეული გაუცხოება გამოიწვია. „მაღალი სტილი“ ძალიან დაშორდა სოფელს. „რთული“ დრამატურგია აღარ არის სოფლისთვის. მსახიობს არ წყურია სოფელში თამაში, ეჩოთირება, არ გრძნობს გამოწვევად, არც ვალდებულებად არ მიაჩნია. ხელოვნების ცნობიერება კრიზისშია.

ქართულ თეატრში შექსპირის დრამატურგიის ინტერპრეტაციათა რიცხვი  გეომეტრიული პროგრესიით იზრდება.  ერთი თვეც არ გასულა  ახალი თეატრალური სეზონის დაწყებიდან, და უკვე სამმა თეატრმა შექსპირის სხვადასხვა პიესის ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა -  ფოთის თეატრში საბა ასლამაზიშვილმა „ქარიშხალი“, ახალგახსნილ სახელოსნო 42-ში ლევან წულაძემ „ოტელო“, ხოლო ახალ თეატრში დავით დოიაშვილმა „მეფე ლირი“. 

ამბავი დედისა და ქალიშვილის ცხოვრებაზეა. მოქმედება თელმას (დედა) სახლში ვითარდება. სპექტაკლი იწყება გაუგონარი, თავზარდამცემი ამბით -  ჯესი (ქალიშვილი) მშვიდად, აუღელვებლად უტყდება დედას, რომ ღამე თავის მოკვლას აპირებს. ეს არის კვანძის შეკვრაც, გახსნაც და თითქმის კულმინაციაც. იწყება ფსიქოლოგიური დრამა. შოკისმომგვრელი ინფორმაცია ქმნის დაძაბულ, ემოციურად დატვირთულ ატმოსფეროს.

ფოთის თეატრში ახალი სეზონი ორი პრემიერით პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“ და უილიამ შექსპირის „ქარიშხლით“ გაიხსნა, რომლის რეჟისორი თეატრის ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი საბა ასლამაზიშვილი გახლავთ. ეს უკანასკნელი პიესა ინგლისელი დრამატურის გვიანდელი რენესანსის ეპოქის კრიზისს ასახავს მიიჩნევა და არც თუ ისე პოპულარობით სარგებლობს, როგორც მისი სხვა ნაწარმოებები. ხოლო, „ყვარყვარე თუთაბერი“ - სატირა, რომელიც ადამიანის დამპყრობლურ/მედროვეობის ბუნებას ასახავს.

საქართველოში შექსპირის დადგმას დიდი ტრადიცია აქვს. ბოლო პერიოდში, შექსპირის რამდენიმე საინტერესო ინტერპრეტაცია ვიხილეთ თბილისისა თუ რეგიონის თეატრებში: ავთო ვარსიმაშვილის „ოტელო“ თავისუფალ თეატრში, საბა ასლამაზიშვილის „ქარიშხალი“ ფოთის თეატრში, დავით დოიაშვილის „მეფე ლირი“ ახალ თეატრში. ჩვენს ქვეყანასა და საზოგადოებაში არსებული პრობლემების წარმოსაჩენად ხელოვანები მუდამ თანამედროვე შექსპირის დრამატურგიას მიმართავენ.

ფარაჯანოვი პირველად დაიდგა...

ფარაჯანოვს სძულდა თეატრი, ხელოვნების დარგად არ თვლიდა...

ახმეტელის თეატრი სწორ ტოპოსშია. ის უზუსტეს წერტილოვან დარტყმებს - ძალიან დადებით დარტყმებს - ახორციელებს ჩვენს კულტურულ ყოველდღიურობაზე. მარტო ის რად ღირს, სოფლებში რომ დადის და „ჰელადოსს“ უჩვენებს ყველასგან დავიწყებულ ჭეშმარიტებებს - სოფელში მცხოვრებ ბავშვებს (და არა მხოლოდ მათ); ახლა კი ფარაჯანოვი - ეს უკვე ქალაქის გახსენებაა, ქალაქის ნამდვილი გახსენება (და გარკვეულწილად დეკონსტრუქციაც).

2023-2024 წლების სეზონი ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, 16-17 სექტემბერს, ორი პრემიერით გაიხსნა.  წარმოადგინეს უილიამ შექსპირის „ქარიშხალი“ და პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“. ეს ამბავიც „ჩვეულებრივი“ იქნებოდა, ორივე სპექტაკლი  ერთ რეჟისორს - საბა ასლამაზიშვილს - ერთდროულად, პარალელურად რომ არ დაედგა და საპრემიერო ჩვენებებიც დღემიყოლებით არ გამართულიყო.

პანდემიის დასრულების შემდეგ ვასო აბაშიძის მუსიკისა და დრამის სახელმწიფო თეატრი ახალ მისამართზე გადავიდა - ყოფილი რკინიგზელების სახლი. გზაში სახელიც შეიცვალა - მუსიკა და დრამა ჩანაცვლდა სიტყვათა შეთანხმებით - ახალი თეატრი. შესაბამისად, ეს სიტყვათა შეთანხმება თავისთავად ბადებს რამდენიმე კითხვას: რას გულისხმობს ახალი თეატრი?

სპექტაკლზე მუშაობისას დიდი მნიშვნელობა აქვს ნაწარმოების ტექსტზე მუშაობას და მის თეატრის სცენისათვის მორგებას. სცენურ ტექსტს მეტი სისხარტე და მოქნილობა სჭირდება, ალბათ, და რეჟისორს სრული უფლება აქვს რომანის ინსცენირებისას, ბევრ ლიტერატურულ პასაჟს, თუნდაც სიუჟეტურს, შეელიოს, იქნებ გამოშიგნოს კიდეც.

სპექტაკლზე მუშაობისას დიდი მნიშვნელობა აქვს ნაწარმოების ტექსტზე მუშაობას და მის თეატრის სცენისათვის მორგებას. სცენურ ტექსტს მეტი სისხარტე და მოქნილობა სჭირდება, ალბათ, და რეჟისორს სრული უფლება აქვს რომანის ინსცენირებისას, ბევრ ლიტერატურულ პასაჟს, თუნდაც სიუჟეტურს, შეელიოს, იქნებ გამოშიგნოს კიდეც.

ზუგდიდის ტრადიციული თეატრის შენობა რემონტდება, თეატრის თანამშრომლები ადგილობრივი კულტურის ცენტრს არიან შეფარებულნი და უნდა ვთქვა, რომ მსახიობებს და თეატრის თანამშრომლებს სრულიად გაუსაძლის პირობებში უხდებათ მუშაობა. არ ვიცი სად ატარებენ რეპეტიციებს, მაგრამ სპექტაკლის სანახავად სულისშემხუთველ დარბაზში შევედით, სადაც სიცხისაგან გათანგულ მაყურებელს გული რომ არ წასვლოდა,  პარტერში, ადგილ-ადგილ ვენტილატორები ჩამოერიგებინათ.

ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის თეატრმა 2023 წლის 18 ივლისს მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე წარმოადგინა სპექტაკლი სახელწოდებით „ფიროსმანი“. დამდგმელმა რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა ვადიმ კოროსტილოვის ცნობილი პიესის საკუთარი ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. სცენოგრაფია ნინო კიტიას ეკუთვნის, რომლის ნამუშევარს კიდევ ერთხელ შევხვდი წელს, ამჯერად უკვე ზუგდიდის თეატრში და ეტყობა, მხატვარი საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობს თეატრში.

ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის თეატრმა 2023 წლის 18 ივლისს მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე წარმოადგინა სპექტაკლი სახელწოდებით „ფიროსმანი“. დამდგმელმა რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა ვადიმ კოროსტილოვის ცნობილი პიესის საკუთარი ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. სცენოგრაფია ნინო კიტიას ეკუთვნის, რომლის ნამუშევარს კიდევ ერთხელ შევხვდი წელს, ამჯერად უკვე ზუგდიდის თეატრში და ეტყობა, მხატვარი საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობს თეატრში.

მიხეილ ჩარკვიანი არა მარტო სპექტაკლის რეჟისორი, არამედ სცენოგრაფი და ინსცენირების ავტორიცაა. საერთოდ, რეჟისორის შემოქმედებას რომ დავუკვირდეთ (განსაკუთრებით კი, ბოლო პერიოდის),  შევამჩნევთ, რომ  იგი შთაგონებულია  გერმანული თეატრის სხვადასხვა სტილითა და მიმართულებით, ბრეხტის,  პისკატორისა და სხვა ხელოვანთა შემოქმედებით, რაც თუნდაც იმაში გამოიხატება, რომ იგი „ღია სივრცის“, დეცენტრალიზებული თეატრის ერთ-ერთი დამაარსებელია,  ასევე, 2022 წელს დადგა დოკუმენტური სპექტაკლი „გამოსვლა“.

ამბობენ საქართველოს ისტორია მეფეების ისტორიააო. სრულად ვერ ვეთანხმები ამ აზრს. ისტორიას მათთან ერთად ქმნიდნენ უბრალო ადამიანები, ჩვეულებრივი მოკვდავნიც: მაია წყნეთელი და თინა წავკისელი, ცოტნე დადიანი და არსენა მარაბდელი, მარო მაყაშვილი და ვარინკა წერეთელი. მათი ლეგენდად ქცეული ცხოვრება წერილებში, მოთხრობებში და სასცენო ნაწარმოებსა და კინოფილმებშია ასახული.

მძიმე ატმოსფეროა გაცრეცილი ავეჯით გავსებულ გრძელ ოთახში (მხატვარი: ნათია ბერაძე). ის ასახავს აქ მცხოვრები ძმების ემოციურ მდგომარეობას - მარტოსულობას. თარო წარმოადგენს ინტელექტუალური ჩართულობის მცდელობას, რომელიც მაშინვე ქარწყლდება, როგორც კი ერთ-ერთი ძმა ფეხებით შესდგება ძირს დაყრილ რამდენიმე წიგნს. კედელზე დაკიდებულ სხვადასხვა ფოტოზე ბუნდოვნად ჩანს შორეულ წარსულში დარჩენილი ერთ დროს აქტიური ცხოვრება. ნახატებს შორის გამორჩეულად თვალსაჩინოა ძაღლის პორტრეტი.

უხერხემლო - სიყვარულია, მშობლის სიყვარული! სიყვარული ვერასოდეს დადგება თავის თავის დასაცავად. ის ყოველთვის სხვის მხარეზე დგას, თუ მართლა სიყვარულია. ის მიმტევებელია, თუ მართლა სიყვარულია, ის მონანიეა, მას სჩვევია უპირობო თანაგრძნობა, უპირობო პატიება. რადგან ეს სიყვარული შვილისადმია მიმართული. სიტყვაში „დედაშვილობა“ და „მამაშვილობა“ არასოდეს დავსვამ ტირეს. ვერავინ იტყვის ამ სიტყვაში რომელია უფრო დიდი და მთავარი, მშობელი თუ შვილი?  უხერხემლოც სწორედ ეს დაუნაწევრებელი დედაშვილური და მამაშვილური სიყვარულია.

სპექტაკლი იზოლაციის ესთეტიკით იწყება, კონზუმერიზმის ხიბლს პრეზენტირებს, უპირველეს ყოვლისა, მის კერპში - ბავშვში რომ იდგამს ფესვებს და მასვე რომ აქცევს მის უპირველეს მსხვერპლად, შესაწირ ზვარაკად; შემდგომ ვხედავთ რეპრესიულ ფანტასმაგორიას და-ძმას შორის, რომლებიც რეპრესირებული და კომპენსირებული ერთდროულად არიან თავიანთი ფანტასმაგორიით.

ფოიეში მომლოდინე ხალხის მასას შეუმჩნევლად გადიოდა მსახიობი მარლენ ეგუტია (კრეპი), შედიოდა დარბაზში და იწყებდა სპექტაკლს. დღეს მარლენის მემორიალური კუთხე დაგხვდებათ შესასვლელ კართან. ის ახლაც შეგაცილებთ პარტერში...

იწყება. საინტერესო სივრცეა, ღვინის სარდაფს ჰგავს. სცენა და დარბაზი სუსტად არის გამიჯნული ერთმანეთისგან. საკმაოდ ინტიმური გარემოა. ადგილები დანომრილი არაა. ეს უკვე შფოთის საფუძველია. ანუ ისევ უნდა იჩქარო, რათა დაჯდე იქ, სადაც არ იცი… არ მიყვარს გაურკვევლობა. რიტმიდან მაგდებს და მაფორიაქებს. თეატრში განსატვირთად მივდივარ, სკამებზე საჭიდაოთ კი არა?!

ამბავი, რომელზეც სპექტაკლის სათქმელი, პრობლემატიკა და სიუჟეტი (თუ საერთოდ, ასეთ შემთხვევაში, შეიძლება, სიტყვა სიუჟეტი გამოვიყენო) იგება,  ყარაბაღიდან დევნილ სომეხ სიმონიანების  ოჯახსა და მის გარშემო ვითარდება. ოჯახის შემადგენლობა ასეთია - ცოლ-ქმარი - მილა - ბუბა გოგორიშვილი (მან, როგორც ათასობით ქალმა, ყველაფერი სხვას შესწირა, უარი თქვა საკუთარ თავზე, სურვილებზე, გეგმებზე, ბოლომდე იბრძოლა და საბოლოოდ მარტო დარჩა) და გენა (მან, როგორც ბევრმა კაცმა - სომეხმა, ქართველმა თუ აზერბაიჯანელმა - ვერც ადგილი დაიმკვიდრა ახალ ცხოვრებაში,

ყოველთვის, როდესაც ანტონ ჩეხოვის პიესების დადგმებს (ნებისმიერს და სადაც) აანალიზებენ, პირველ რიგში, აზუსტებენ, შენარჩუნებულია  თუ არა სპექტაკლში ავტორის (ჩეხოვის) „სული“ და მისეული  ატმოსფერო (რატომღაც განსაკუთრებით, სწორედ ჩეხოვთან დაკავშირებით). ამის თაობაზე, ყველას  მაინც ალბათ საკუთარი მყარი (იქნებ, არამყარიც)  ვერსია აქვს (როგორც რეჟისორს, ისე, კრიტიკოსს), მაგრამ, ვინმემ დანამდვილებით იცის, რომელია „ეს“ სული და „მისი“ ატმოსფერო?! მე, პირადად, არა.

 „უფრო ძლიერის“ ერთი მარტივი სცენის საშუალებით სტრინდბერგი ქმნის ცხოვრების ინტენსიურ და ძლიერ სურათს. ალეგორიული პიესა ღრმა შთაბეჭდილებას ტოვებს მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან მოკლეა. ნაწერს აქვს იდუმალი მიმზიდველობა და მრავალი ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა.

ნინო მაღლაკელიძემ ქუთაისის თოჯინების თეატრში, ცნობილი ჰანს კრისტიან ანდერსენის მოთხრობის „მახინჯი იხვის ჭუკის“ ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა. დამდგმელი რეჟისორი და ინსცენირების ავტორიც თავად ნინო გახლავთ. ტექსტი დაამონტაჟა/შეკვეცა და მთავარი ამბის ხაზი განავითარა. აქვე აღვნიშნავ, რომ სპექტაკლმა ყაზახეთის თოჯინების თეატრების მეექვსე საერთაშორისო ფესტივალზე „გრან-პრი“ აიღო.

ალბათ, ალექს ჩიღვინაძის პიესა - „უხერხემლო“ ერთხელ უნდა დადგმულიყო და ისიც ზუგდიდის თეატრში (რეჟისორი: დავით თურქიაშვილი). თუ რეჟისორს რამე ახალი ხედვა არ აქვს, მაშინ რატომ უჩნდება სურვილი უკვე არაერთხელ დადგმული სპექტაკლის ხელახლა დადგმის?.. არ ვიცი, ამაზე არ მაქვს პასუხი. შეიძლება არსებობდეს სხვა მოტივი ან იმის განცდა, რომ თავისი ვერსია უკეთესი იქნება...

ოჯახური ურთიერთობების განხილვა, დილის ხუთ საათზე, მზესუმზირის გარჩევა/თანხლებით იწყება - ჭექა-ქუხილის ხმა კონფლიქტის გარდაუვალობას მოგვასწავებს, რის შემდეგაც ვხედავთ როგორ გადაიქცევა სამზარეულო ერთგვარ შეჯიბრის ადგილად. სიტყვიერი და ფიზიკური დაპირისპირების ზღვარი იშლება და ვხედავთ წყვილის გასვლას რეალობიდან - გაქცევას მათ გამოგონილ სამყაროში.

„ფიწალი დისნეისკენ“ ყურადღების წინასწარი მიპყრობისა და მიზიდულობის ძალა ისიც იყო, რომ სპექტაკლი უჩვეულო პირობებში შეიქმნა, რომ  დადგმაზე  რეჟისორმა კი არ იმუშავა (როგორც წესი და რიგია), არამედ მსახიობებმა  - სოფიო ზერაგიამ, ნიკუშა ბაქრაძემ, სანდრო სამხარაძემ და ლაშა მებუკემ - რომლებიც თვითონვე მონაწილეობენ სპექტაკლში; მათთან ერთად - სცენოგრაფმა თამრი ოხიკიანმა, მუსიკოსებმა -  გიორგი გიგაშვილმა და ნიკალა ზუბიაშვილმა და მთარგმნელმა გურამი ღონღაძემ. ამ გუნდს არ დასჭირდა არც „ხელმძღვანელი“ და არც „მაკონტროლებელი“.  თამამი გადაწყვეტილება იყო და ასევე თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ უჩვეულო ექსპერიმენტი შედეგიანად დასრულდა. როგორც ყოველთვის ჯილდოვდება ხოლმე გამბედაობა. ვიტყოდი, ზეშედეგიანად.

აღნიშნული პლატფორმა უმთავრესად რელევანტურია საშემსრულებლო ხელოვნების მიმართულების სტუდენტთა პროფესიული უნარ-ჩვევების გაღრმავების მიზნით, ასევე, სამომავლო საერთაშორისო კოლაბორაციული კავშირების ხელშეწყობისა და ზოგადად, დარგის ინტერნაციონალურ რანგში, სტუდენტური პლატფორმების ურთიერთკავშირების დამყარების თვალსაზრისით.

რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ ვანის კარლო საკანდელიძის სახელობის სახალხო თეატრი და დმანისის ზინაიდა კვერენჩხილაძის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრის კოპროდუქციის ფარგლებში დადგა გურამ ბათიაშვილის საკმაოდ გავრცელებული პიესა „ვალი“ (პირველად პიესა „ვალი“ დაიდგა 1979 წელს ქუთაისის ლადო მესხიშვილის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში).
 

სპექტაკლში არ ჟღერდება სახელები, არამედ მათი მიმართვით ფორმა ნომრებია. მაგალითად მესამე მსაჯული საკუთარ, პირად ტრაგედიას ატარებს და საკუთარ ვაჟთანაა გაუცხოებული, შესაბამისად ყოველივეს პირად მაგალითზე დაყრდნობით აფასებს. ნომერ მეხუთე კომპლექსებისაგან გათავისუფლებას, საკუთარი წარსულისგან დისტანცირებასა და აწმყოში თავის დამკვიდრებას ცდილობს: „მეც ზუსტად ასეთ სოციუმში გავიზარდე და მერე რა?“

ბოლო წლების ქართულ თეატრს აბსურდის დრამატურგიამ ტალღამ „გადაუარა“, სემუელ ბეკეტის „თამაშის დასასრული“, „გოდოს მოლოდინში“, ედუარდ ოლბის „შემთხვევა ზოოპარკში“, ალბერ კამიუს „გაუგებრობა“, ეჟენ იონესკოს „ქაჩალი მომღერალი ქალი და „მარტორქა“ - რთულია ამაში რაიმე ტენდენცია აღმოაჩინო, რადგან სხვადასხვა თეატრებში, სხვადასხვა დროს და სხვადასხვა რეჟისორებმა თავის საკუთარი სათქმელი

თანამედროვე რუსი დრამატურგის ივან ვარიპაევის შემოქმედება თავის ქვეყანასა თუ ევროპაში მეტ-ნაკლებად ცნობილია, მაგრამ საქართველოში პირველად ახალგაზრდა რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ ათონელის თეატრიდან გააცნო ქართველ მაყურებელს. თეატრთან დამეგობრებული მაყურებელი უკვე კარგად იცნობს გეგა გაგნიძის შემოქმედებას და მეტიც, მისი ხელწერის ამოცნობაც შესაძლებელია. ამდენად, ფაქტი, რომ მისმა ნამუშევარმა მაყურებლის მოწონება დაიმსახურა აბსოლუტურად მოსალოდნელი იყო.

ნანუკა ხუსკივაძემ პიესა დაამონტაჟა, ტექსტიდან ზოგიერთი რამ ამოაგდო, დატოვა ის, რაც რეჟისორის კონცეფციას ნათლად გამოხატავს. მარტოობა, კამიუს მიხედვით აბსოლუტურია: ადამიანებს შორის ყველა ადამიანური კავშირი ისეა გაწყვეტილი, რომ დედასაც კი შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს შვილის მკვლელობაში.

იტალიური კომედიის, კერძოდ კი გოლდონის სათამაშოდ, მსახიობს უნდა შეეძლოს ცეკვა, სცენაზე კოტრიალი, ყირამალა, სალტოების კეთება, კედლებზე ასვლაც კი და თან ამ ყველაფრის ლამაზად, რაც მთავარია, იმ ენით გამოუთქმელი ენერგიით შესრულება,  მაყურებელს რომ აიძულებს გმირს თვალი არ მოაცილოს.

მისტიკური კომედია ლამაზი და პოეტური ენითაა დაწერილი. ეტყობა სწორედ ამან მოხიბლა ქართველი რეჟისორი და იმდენად დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა მასზე, რომ არა მხოლოდ თარგმნა, არამედ დადგა კიდეც იგი.

კრიტიკოსების დიდი ნაწილი მის საქმიანობაში პოზიტიურ მარცვალს ხედავს და მხოლოდ ხოტბას ასხამს, რაც არ უნდა დადგას! ხოლო უმცირესი ნაწილი კი, მას მუდმივად აკრიტიკებს, თან მწვავედ აკრიტიკებს, რაც არ უნდა დადგას!

გორის გიორგი ერისთავის თეატრის რეპერტუარს ახალი კომედია შეემატა -  შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სარეჟისორო ფაკულტეტის მესამე კურსის (ჯგუფის ხელმძღვანელია გია კიტია) სტუდენტმა გიორგი თენაძემ რამდენიმე ვოდევილი გააერთიანა და სახელით „მზე კიდევ ამოვა“ მაყურებელთა წინაშე წარადგინა. პროექტი საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს კონკურსის - „სტუდენტი რეჟისორების სპექტაკლების დადგმის ხელშეწყობის" პროგრამის ფარგლებში განხორციელდა.

საინტერესოა, რითია აღნიშნული პიესა დღემდე მნიშვნელოვანი რეჟისორებისთვის?!                                      მე-20 საუკუნის კლასიკოსი მწერლის ტრაგედიაში დასმული საკითხი - სექსუალური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობა და გულგრილი საზოგადოების წინაშე მარტო დარჩენილი, უფლებაშელახული ქალის თემა მუდამ აქტუალურია. შესაბამისად, სულაც არაა გასაკვირი, რომ დღეს, ქართული თეატრის სცენაზე, ხშირად თამაშდება დავით კლდიაშვილის სიუჟეტები.

ბევრ და უცნაურ საფიქრალს აღძრავს მარიამ სიხარულიძის მიერ ტყიბულის მუნიციპალურ თეატრში დადგმული სპექტაკლი ედუარდ ჰეილის „უსამშობლო კაცი“, რომლის ინსცენირების, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, გადმოქართულებული ვერსიის ავტორი თავად რეჟისორია.

სიღნაღის თეატრალური ფესტივალის ფარგლებში ვნახე გურამ ბათიაშვილის „ვალი“, რომელიც დმანისის პროფესიული და ვანის სახალხო თეატრის კოპროდუქციაა. ამ პიესის ახალი სცენური ვერსიის რეჟისორი გიორგი სიხარულიძეა, რომელმაც გამორჩეულ მსახიობებთან ერთად, მოგვიყვა ქართველთა და ებრაელთა მრავალსაუკუნოვანი მეგობრობის ამბავი.

„დაისის“ ახალი პრემიერა მისი  პირველი პრემიერიდან (1923 წლის 19 დეკემბერი) 100 წლის შემდეგ,  29 აპრილს გაიმართა და საზოგადოების მოლოდინმაც (რაც ყოველთვის ახლავს ქართული ოპერების ახალ დადგმებს) გაამართლა.

მთელი წარმოდგენის მანძილზე სცენაზე მყოფ  მსახიობებს, ურთულეს გარემოში უხდებათ განასახიერონ მათი უსასრულოდ ნერვიული, პრეტენზიული, მაძიებლური პათოსით აღსავსე მხატვრული გმირები. ისინი ხმის ზუსტი ფიორიტურებით, სახისმეტყველებით, თვალებით, მოზომილი და დახვეწილი მოძრაობებით ცდილობენ დაძლიონ ყველა სირთულე, რასაც ქმნის სრულიად ცარიელი და ძალზე ვიწრო სივრცე,

როცა ჩვენ გვესმის „საწვავი“, ცხადია, საერთოდ არ მოგვდის მსგავსი ასოციაციები, შესაბამისად, თავიდანვე არ გვაქვს სპექტაკლის მიმართ სწორი ინტერესი; შედეგად, სპექტაკლის ამოცანა გართულებულია: მან უნდა აღუძრას მკითხველს ის, რაც თავიდანვე უნდა ჰქონოდა, სპექტაკლის დაწყებამდე. ეს იგივეა, ბალეტი აჩვენო მაყურებელს, ვისაც წარმოდგენა არ აქვს, რა არის ბალეტი.

საქართველოს თოჯინების სახელმწიფო თეატრების გაერთიანებამ გაზარდა ახალგაზრდა რეჟისორების ინტერესი თოჯინური თეატრის მიმართ. ვფიქრობ, არაა შემთხვევითი მოვლენა, რომ ამ უახლესი შემოქმედებითი ტალღის უპირობო ლიდერი სპექტაკლი: ,, ვანო და ნიკო“, სწორედ რეჟისორ გია კიტიას სტუდენტმა - მარიამ სიხარულიძემ დადგა. ბატონი გია კიტია დიდი ხნის მანძილზე იყო მოზარდ მაყურებელთა თეატრის მთავარი რეჟისორი.

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სასწავლო თეატრის სცენაზე უჩვეულოდ საინტერესო,  ორიგინალური სპექტაკლი გათამაშდა. დრამის ფაკულტეტის, თეატრის რეჟისურის სპეციალობის მაგისტრატურის პირველი კურსის სტუდენტის გიორგი კაშიას მიერ დადგმული დავით კლდიაშვილის „ირინეს ბედნიერება“,  სეზონის ფავორიტად იქცა

დედაქალაქის მაყურებელმა საბა ასლამაზიშვილის მიერ ორ რედაქციად წარმოდგენილი დავით კლდიაშვილის „უბედურების“ შემდეგ (კაჭრეთის ნაგავსაყრელი და ნოდარ დუმბაძის სახელობის თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი) იხილა ქართული საზოგადოებისთვის ყველაზე საკრალური დრამატურგის ორი ყველაზე დადგმადი პიესა.

თქვენი ყურადღება მინდა შევაჩერო სწორედ საბა ასლამაზიშვილის მიერ დადგმულ „უბედურებაზე“. რეჟისორის შემოქმედებაში ეს კლდიაშვილის დრამატურგიასთან შეხების ერთადერთი შემთხვევა არ არის, ამ დრომდე მან დადგა „ირინეს ბედნიერება“ მესხეთის თეატრში, ხოლო სულ ახლახანს „დარისპანის გასაჭირი“ ილიაუნის თეატრში.

ინსცენირების ავტორია ალექსანდრე  ქოქრაშვილი. მართალია სპექტაკლში მსახიობები საუბრობენ თანამედროვე სამეტყველო ენით, მაგრამ აქა-იქ ყურში საცემია კლდიაშვილისეული იმერიზმები. მაგ.: ჯაბა კილაძის კირილე წარმოთქვამს - „რაფერ გადავირიე, იცი?!“.

ჩრდილოელ საზოგადოებაში კომუნიკაციის პრობლემის საკითხი ყოველთვის იდგა, რაც გამოწვეულია კლიმატისგან - ხალხი ყოველთვის უფრო მეტად ჩაკეტილი და ცივი ფსიქოკულტურული ტიპისაა.  იგივე პრობლემამ თანამედროვეობაში გლობალური სახე მიიღო, ერთმანეთთან გაუცხოება ცხოვრების განუყოფელ ნაწილად იქცა.

მიჯაჭვულია „პრომეთე“, უიმედოდ მიჯაჭვული, მეტაფიზიკური და მიწიერი ვნებებით...
უნივერსალური „პრომეთეს“ მიჯაჭვა თავისუფალი მეტაფორაა იმისა, თუ როგორ ვართ დღეს, როგორ ვიყავით გუშინ და როგორ შეიძლება ვიყოთ ხვალ - მიჯაჭვულები ყველაფერზე; როგორ მოქმედებს ჩვენზე სხვების აზრები, ქცევები, როგორ გვსჯის სხვისი სიმკაცრე და როგორ გვხდის სტატიკურსა და სამუდამოდ ადიქციურს!

საბა ასლამაზიშვილი „უბედურების“ (Mooz Art) და „ირინეს ბედნიერების“ (ახალციხის თეატრი) შემდეგ კლდიაშვილის რიგით მესამე პიესას დგამს - „დარისპანის გასაჭირი“. აშკარაა, რომ რეჟისორისთვის ეს ავტორი საინტერესო და მრავლისმთქმელია, თან ძალიან თანამედროვე. საბა ასლამაზიშვილი კლდიაშვილის ამბების შინაგანი არსის ძალიან კარგი ინტერპრეტატორი აღმოჩნდა.

თამაშობენ ტოპ გოგოები - ნატა მურვანიძე, ნინო კასრაძე, კატო კალატოზიშვილი, ქეთა შათირიშვილი, ნატუკა კახიძე, ქეთი ხიტირი, თეა კიწმარიშვილი, ლიზა კერესელიძე, ტოპ დრამატურგის - ქერილ ჩერჩილის, ტოპ პიესას - „ტოპ გერლზ“, ტოპ ადგილებში - ჯერ ფეხბურთის სტადიონზე, მოგვიანებით - ბაპტისტურ ეკლესიაში, ტოპ რეჟისორის - გურამ მაცხონაშვილის სპექტაკლში, ტოპ მიზეზები - იმისთვის, რომ ტოპ სანახაობა გამოვიდეს...

ვანო ხუციშვილის შემოქმედება ყოველთვის განსხვავებული სტილის და ხელწერისაა. მას განსაკუთრებული უნარი აქვს დაამძიმოს გარემო, შექმნას განწყობა და მხოლოდ ამის შემდეგ გაჩვენოს სპექტაკლი („ალტონელი განდეგილები“, „მოჩვნებები“ და ა.შ.).

პირველი და უმთავრესი, რაც თვალში საცემია, ესაა სცენური სივრცის სრული გათავისუფლება ეთნოგრაფიული დეტალებისა და ეროვნული კოსტიუმებისგან. ის მხოლოდ ილიკო სუხიშვილის მიერ დადგმულ საცეკვავო ნომრებშია შემორჩენილი. მთავარი და მეორეხარისხოვანი პერსონაჟების კოსტიუმებიც ნაწილობრივ აბსტრაქტული და გათანამედროვებულია.

როგორ შეიძლება იცეკვო ლექსის თანხლებით, რომელსაც საკუთარი რიტმი და მუსიკა აქვს? რა ემართება სხეულს, როცა ის პოეზიას „უსმენს“ და თანაც მუსიკის ენით „ლაპარაკობს“ ? სად გადის საზღვარი ქორეოგრაფიის გამომსახველობასა და პოეზიის შესაძლებლობას შორის?

არ ვიცი რამდენად იცნობს რეჟისორი თანამედროვე გერმანულენოვანი თეატრის (გერმანია, ავსტრია, შვეიცარია) რეჟისორების მიდგომასა და დამოკიდებულებას ჩეხოვის დრამატურგიისადმი, მაგრამ ფაქტია, „დარისპანის“ რეჟისორული ენა და აბსურდული „სინტაქსი“ გაცლებით ახლოა ვთქვათ, კრისტოფ მარტალერის („სამი და“) ლუკ ბონდის („თოლია“ ), იურგენ გოშის („ძია ვანია“), ან ლუკ პერსევალის („სამი და“) რეჟისორულ და ტექსტუალურ ძიებებთან, ვიდრე საკუთრივ კლდიაშვილისეული დადგმების ქართულ ტრადიციასთან.

რობერტ სტურუამ ესქილეს ტრაგედია გროტესკულ ბუფონადად აქცია, რომელშიაც კაცთა მოდგმის ბედ-იღბალზე ფილოსოფიური განსჯანი ჩააქსოვა. რეჟისორმა პიესის მხოლოდ პირველი ნაწილი დადგა. სტურუას სათეატრო ენისთვის დამახასიათებელია ტექსტზე მუშაობა, კუპიურები, გადაადგილებები, ჩამატებები. ამჯერად, რეჟისორმა ესქილეს პიესა უხვად გააჯერა საკუთარი ფრაზებით, გოგა ბარბაქაძის ჰეფესტომ კი ჰერმესის, მაწანწალას, ღმერთი დიონისეს ბაკქანალიის აქტიური მონაწილის და რეჟისორის ნიღბებიც მოირგო.

სპექტაკლის პირველმა ხუთმა წუთმა დაამსხვრია ჩემი ყველა ნეგატიური მოლოდინი, შემდგომი 15 წუთი გაცდა ჩემს პოზიტიურ იმედებს, და შემდგომი 15 წუთი საკმარისი გახდა იმისთვის, რომ მეღიარებინა: ცხოვრებაში პირველად ვნახე ტრაგიკულის ფენომენი სცენაზე, ცოცხლად, (წმინდა ტექნიკური შეფასებით) ტრაგიკომედია, რომელსაც ასევე შეგვიძლია აბსურდული დრამა ვუწოდოთ. „პრომეთემ“ ბევრად აჯობა ჩემს ბოლოდროინდელ შთაბეჭდილებას - ტერზეპულოსის „ალარმეს“, - მაღალი ხარისხის დრამას.

მოდარაჯე მზერა ადვილად შენიშნავს: სპექტაკლების ანალიზისას კრიტიკოსების მხრიდან ხარისხის განმსაზღვრელი მთავარი ნიშანი, „მიგნებების“ რაოდენობაა; თითოეული მიზანსცენა ტექნიკურ თუ კრეატიულ მიგნებებთანაა გათანაბრებული, არსებითად ეს შეგვიძლია მოვნიშნოთ გარკვეული სახის წერტილად, სადაც კრიტიკოსები და რეჟისორები ერთმანეთს კვეთენ და თვალს უკრავენ.

„დარისპანის გასაჭირი“ (ისე როგორც კლდიაშვილის ბევრი სხვა ნაწარმოები) ცალსახად ტრაგიკომედიის ჟანრს განეკუთვნება. დიდი ხნის განმავლობაში ამ ნაწარმოებს მსუბუქ, ხასიათების კომედიად მოიაზრებდნენ და დამკვიდრდა ტრადიცია, მისი როგორც ვოდევილად დადგმის. რობერტ სტურუა იყო პირველი (ზაზა პაპუაშვილთან ერთად), რომელმაც პიესას ახალი წახნაგები აღმოუჩინა და ის მაყურებელს შესთავაზა როგორც ექსცენტრული კომედია.

არცთუ ძლიერი განათება, სიცარიელე და მყუდროება ინტიმურ, უშფოთველ ატმოსფეროს ქმნიან და ცუდს თითქოს არაფერი მოასწავებს, მით უფრო, რომ შობის წინა დღეა - დღესასწაული და წესით - სადღესასწაულო განწყობა.  თითქოს არასდროს არაფერი არღვევს ამ პატარა კაფეს მყუდროებას. აქ დრო თითქოს გადის და არც გადის. არ იცვლება. აქ არასდროს არავინ შემოდის, არც ცხოვრების სხვა ნაკადების არსებობა იგრძნობა და გვერდით მაგიდაც ყოველთვის ცარიელია.

მისი ბოლო ნამუშევარი დავით კლდიაშვილის „დარისპანის გასაჭირი” გახლავთ, რომლის პრემიერა ილიაუნის თეატრში 12 აპრილს გაიმართა. გამონაკლისი არც ეს სპექტაკლი აღმოჩნდა. თეატრალური საზოგადოება კვლავ ალაპარაკდა. კრიტიკული და დადებითი შეფასებებიც მიიღო.

ილიაუნის თეატრში საბა ასლამაზიშვილის „დარისპანის გასაჭირი“ ის წარმოდგენაა, რითაც ისევ კვლავ დაუბრუნდა თავის „მშობლიურ“ კერას, საიდანაც დაიწყო პროფესიული მოღვაწეობა და მასში რამდენიმე მოწვეული, შესანიშნავი მსახიობები არიან დაკავებული.

რამდენიც არ უნდა იდავონ სახელოვნებო სფეროს სპეციალისტებმა, ფაქტი მაინც ერთია: მიუხედავად თეატრის დეფინიციური ინტერნაციონალურობისა, კინოხელოვნება გავრცელებადობის თვალსაზრისით თეატრზე მასშტაბურია.

არა მგონია, საინტერესო იყოს იმაზე ლაპარაკი, შეცვალა თუ შეინარჩუნა „დარისპანის“ ტექსტი საბა ასლამაზიშვილმა (თუმცა, შეინარჩუნა, მაგრამ დღეს და აქ ეს სიტყვები, დიალოგები თუ მონოლოგები სხვანაირად ჟღერენ და სხვა მნიშვნელობით იტვირთებიან) და რამდენად მიჰყვა მისი „წაკითხვის“ დამკვიდრებული ვერსიების გზას.

ასტროვიც უბედურია - მუდმივად გადაღლილი, თითქოს რა რაც გეგმებს აწყობს მშენებლობებზე, ბუნების გადარჩენაზე, სამყაროს შეცვლაზე, მაგრამ მხოლოდ ის დარჩენია ავადმყოფებს უმკურნალოს. იშლებიან აგარაკზე შეკრებილნი ასევე უღიმღამოდ და უაზროდ როგორ შეიკრიბნენ.

ანტიგონეს ამბავი თითქმის ყველა რეჟისორის შთაგონების წყაროა. ზოგისთვის იგი პატარა მეამბოხე გმირია, რომლისთვისაც სახელმწიფო აპარატის წინააღმდეგ ბრძოლა ცხოვრების მთავარი არსია. ზოგისთვის იგი სრულყოფილი ქალია, რომელიც უარს ამბობს სიყვარულზე, ოჯახის შექმნაზე, შვილებზეც კი, რათა დაკანონებული ტრადიცია დაიცვას და მიცვალებული მიწას მიაბაროს განურჩევლად იმისა, მოღალატე იყო იგი თუ სამშობლოს დამცველი.

მგონია, რომ კაშიასთვის სამყარო ფოლადის კვერცხია, რომლის გამოტეხასა და იქიდან გამოსვლასაც ცდილობს. ის და მისი სადადგმო ჯგუფი თითქოს აბჯარ-მუზარადებით რეპეტიციას გადიან და შემდეგ, სცენაზე გამოსვლის წინ იხდიან, და ჩვეულებრივი, ნაჭრის სამოსით გამოდიან, ასე გვატყუებენ მაყურებლებს...

ჯერ კიდევ ახალგაზრდა რეჟისორმა საბა ასლამაზიშვილმა (რეჟისორის თანაშემწე თამუნა კამლაძე) ილიაუნის თეატრში, 2023 წლის აღდგომა მოახლოებულზე, ქართველ დრამატურგთაგან ყველაზე ცნობილის, ხარისხიანისა და კლასიკურის - დავით კლდიაშვილის ქმნილება - „დარისპანის გასაჭირი“ შემოგვთავაზა.

„შეუძლებელია არ გაქრე და შეუძლებელია გაქრე. ამას მხოლოდ სიკვდილის შემდეგ გაიგებ. ხუმრობით კი ვიტყვი: მოველი აღსასრულს, რათა საბოლოოდ დავრწმუნდე, რომ უკვდავი ვარ“. ეს სიტყვები ცნობილ მწერალსა და სცენარისტ ერლომ ახვლედიანს ეკუთვნის.     

თანამედროვე ამერიკელი ავტორის ეს საბავშვო რომანი ქართულად რამდენიმე წლის წინ ითარგმნა (მთარგმნელი ლია ჯამბურია) და გამოიცა ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობაში, სერიით „საოცრება“. ამ სერიით გამოსული წიგნები სასკოლო ასაკის ბავშვებისთვის, მათი მშობლებისთვის და მასწავლებლებისთვის არის განკუთვნილი.

რეჟისორმა ამერიკელი დრამატურგის მელოდრამატული და პერსონაჟთა ტიპაჟ-ხასიათებით მდიდარი პიესის განსახორციელებლად, ოზურგეთის თეატრი შეარჩია, სადაც ახალგაზრდა მსახიობებმა ერთმანეთს ღირსეული სცენური პარტნიორობა გაუწიეს და მნიშვნელოვანი გამოცდილებაც გაუზიარეს. რეჟისორმა შეძლო სცენური ანსამბლის შექმნა, სადაც ორი თეატრის მსახიობები ერთ ენაზე ამეტყველდნენ.

ანდრო ენუქიძის დადგმაში არსად ჩანს ალუბლის ბაღი, რაც მკრთალად მოჩანდა გიორგი მარგველაშვილის ნამუშევარში. თვალისმომჭრელი სილამაზის მქონე, ქათქათა თეთრი ყვავილებით გადაპენტილი ალუბლის ბაღი, ლამის შრიალებდა სტანისლავსკისეულ სპექტაკლში და ალუბლის სურნელითაც ავსებდა მაყურებელთა დარბაზს. ამჯერად მუსიკისა და დრამის თეატრის სცენა „დაიპყრო“ დიდ მეტაფორად აღმართულმა, მისი უდიდებულესობა უზარმაზარმა, მასიურმა, მამაპაპეულმა კარადების ჯარმა

ქართულმა სანახაობითმა კულტურამ რთული, წინააღმდეგობებით აღსავსე მრავალსაუკუნოვანი გზა გაიარა. ისტორიული განვითარების საწყისი ეტაპიდან, მარტივი პრიმიტიული ფორმებიდან კონცეპტუალურ-სინთეზურ სანახაობამდე განვლილი გზა საქართველოს ისტორიის მნიშვნელოვანი, განუყოფელი ნაწილია.

როდესაც ახლებურ ,,ექსპერიმენტს" გვთავაზობს რეჟისორი, იგი კიდევ უფრო დიდ რისკზე მიდის, ვიდრე პიესის ,,ქირურგიული სიზუსტით" ინტერპრეტირებისას. შექსპირის დადგმა, უკვე თამამი განაცხადია, განსაკუთრებით ახალგაზრდებისგან, მაგრამ ამ განაცხადის შინაარსით დატვირთვა არა მხოლოდ თეატრალურ, არამედ ცხოვრებისეულ გამოცდილებასაც ითხოვს.

გიორგი სავანელი, შიდა სათეატრო სივრცეში მოქმედ, იმ იშვიათ რეჟისორებს შორის არის, რომელთა რიცხვი, ძალიან მცირეა, უფრო სწორად კატასტროფულად მცირე, რომელთა ე.წ. ‘ინტელექტის კოეფიციენტი’ სრულ თავისუფლებას ანიჭებთ, რომ საკუთარი ტექსტის სცენური ინტერპრეტაცია შექმნან, და არა, მაგალითად, მხოლოდ რომელიმე კლასიკოსი ავტორის ნაწარმოებით იხელმძღვანელონ.

„ჩვენი თეატრი“ და მისი წარმოდგენა ქეთევან ჩაჩანიძის „პარადიზო“ (რეჟისორი ირაკლი ხოშტარია, მხატვარი, მეთოჯინე თეა ბახტაძე, ხატია მანჯავიძე, ქორეოგრაფი ლაშა რობაქიძე) - ძალიან ორიგინალური, ყველასგან განსხვავებული თოჯინური წარმოდგენაა ძირითადად ტექსტის გარეშე. მსახიობები ილია სონღულაშვილი, ლაშა რობაქიძე, ხატია მანჯავიძე, თეა ბახტაძე და რეალური პერსონაჟები - ელიზბარ ჩხეიძე და სოფიკო ჩხიტუნიძე ნაღვლიან, სიყვარულისა და მეგობრობის, წარსულსა და უსასრულობაში (სამოთხეში) გადასვლის ისტორიას გვიყვებიან

„ბრუნტეტი დაბრუნდა“ - ეს სათაურია ალექსანდრე კორძაიას იდეით განხორციელებული ბრეხტიანული სპექტაკლი-კარნავალისა, ზონგებითა და რეჩიტატივებით გააზრებული მულტიმედიური, სამგანზომილებიანი მუსიკალურ-თეატრალური წარმოდგენისა, ორიგინალური ავტობიოგრაფიული ფსიქოლოგიური ტესტისა, განუზომელი ინტერესი რომ აღძრა მაყურებელში ერთი კვირის მანძილზე გამართულ  ექვსივე ჩვენებისას.

ქართული თეატრი თანმდევია ირგვლივ განვითარებული მოვლენების და თითქმის ყველა თეატრში გადავაწყდებით ერთ სპექტაკლს მაინც აღნიშნულ თემატიკაზე, რა თქმა უნდა, გამონაკლისს არც ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის პროფესიული სახელმწიფო დრამატული თეატრი წარმოადგენს.  ზუგდიდისა და დმანისის თეატრის კოლაბორაციის ფარგლებში, რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ არჩევანი შეაჩერა ფრენსის გუდრიჩისა და ალბერტ ჰაკეტის პიესაზე: „ანა ფრანკის დღიური“.

ადამიანი საშუალოდ (სტატიკური კვლევის მიხედვით) 90 000 საათს ატარებს სამსახურში. გამოდის, რომ ცხოვრების ნახევარზე მეტი იმ ადამინებთან გვიწევს ყოფნა ვისთან ერთადაც ვმუშაობთ. სწორედ ამიტომაც, მნიშვნელოვანია, ზუსტად ვიცოდეთ რისი კეთება გვანიჭებს სიამოვნებას. ასევე, კვლევების თანახმად ჩანს, რომ პროდუქტიულობა და მუშაობის ხარისხი პირადაპირ კავშირშია საქმის წარმატებაზე და ბედნიერების განცდა დამოკიდებულია დაკმაყოფილებული სურვილების სიხშირეზე.

ახალგაზრდა რეჟისორი გიორგი ქლაინი სპექტაკლში ორიგინალ ტექსტს კვალდაკვალ მიჰყვება და ცდილობს მაყურებელს მარტივი ენითა და სიმსუბუქით აჩვენოს თუ რამდენად დამღუპველია ტყუილში ცხოვრება და ცრურწმენების მონობა, მაშინ როდესაც ისიც კი წარმოუდგენელი და უცნობია თუ საიდან მოდის და ინერგება შიში.

თბილისის ფარგლებში არსებობს გამორჩეული სახელოვნებო სივრცე, სახელწოდებით - „ღია სივრცე“. ის მდებარეობს თბილისის ცენტრიდან საკმაოდ შორს, ცენტრიდან იქ მოსახვედრად გჭირდება 20-45 წუთი (ქუჩების გადატვირთულობის მიხედვით); ყოფილი ელექტროძრავების ქარხანაში, შენობის მეოთხე სართულზე, ერთ-ერთ ფლიგელში. ამჟამად, ქარხნის შენობა, რომელიც უზარმაზარია, პრაქტიკულად ცარიელი და გაურემონტებელია.

ყველაფერი რაც სპექტაკლში ვითარდება, შეგვიძლია ჩავთვალოთ იმ რეალობად, რომელიც თანამედროვე სამყაროში ხდება - გლობალური პრობლემებით გამოწვეული უარყოფითი სოციალური შედეგები. ეს არის ერთი კაცის მწუხარებაზე; ერთმანეთისგან გაუცხოებულ ოჯახის წევრებზე; უსახელო, ასოციალურ გმირებზე აგებული მწარე ირონიით სავსე დრამა.

მიუხედავად იმისა, რომ სათეატრო სივრცე ერთი შეხედვით არ სდუმს და სიტყვის, გამოხატვის, სიმართლის მხილების მომხრეა და თითქმის ყველა პრობლემას ეხმიანება, არც თუ ისე რთულად მოიძებნება საკითხები, რომლის გაჟღერებაც ცენზურისა თუ გარკვეული სანქციების გამო კვლავ მიჩქმალულია. იმედია, არ შეურაცხყოფ არავის გამბედაობას თუ ვიტყვი, რომ დღეს არსებობს გადაუჭრელი პრობლემები, რომლებზეც ხმამაღლა დისკუსიის ცოტა არ იყოს გვეშინია, რადგან მეტწილად გაბატონებულია აზრი, რომ რიგითმა მოქალაქემ არ უნდა ისაუბროს ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა ეკლესიის პრობლემები, ფანატიზმი, ფარისევლობა, ფსევდო სასულიერო პირები და ა.შ.
 

ბოლო რამდენიმე წლის მანძილზე ქართულ  თეატრში დიდი  პოპულარობით სარგებლობენ ახალი დრამის წარმომადგენლები, განსაკუთრებით, ანტონ ჩეხოვის დრამატურგია. ხშირ შემთხვევაში რეჟისორები მიმართავენ მის ისეთ პიესებს, როგორებიცაა „თოლია“ და „ალუბლის ბაღი“, ხოლო რეჟისორმა ნიკა ჩიკვაიძემ თავისი კოლეგებისგან განსხვავებით, არჩევანი გააკეთა - „ძია ვანიაზე“, რომელიც დადგა გრიბოედოვის თეატრის მცირე სცენაზე. 

რატომ არის დავით დოიაშვილის „ოიდიპოსი“ ისეთი, როგორიც ის არის? როგორია ამ შეკითხვაზე პასუხი ე.წ. სოციოლოგიური პერსპექტივიდან? ძალაუფლების ველთა (ბურდიეს ტერმინი) როგორი ურთიერთგავლენისა და ურთიერთკონტროლის ნაყოფია ის - სოფოკლეს „ოიდიპოს მეფე“ ახალ თეატრში?

მეგი კობალაძე ერთადერთი მსახიობი გახლავთ სცენაზე. მას უწევს იმ რთული მისიის შესრულება, რასაც მონოსპექტაკლის კონცეფცია გულისხმობს. ხმა, მსახიობის შესრულების ტექნიკა და ტექსტის მნიშვნელობა ერთიანობად უნდა იქცეს, რომ კონსტრუქციამ ესთეტიკური შთაბეჭდილება და ემპათია გამოიწვიოს. ხელოვნური სცენაა, (10 ქვეთავი) სადაც მეგის უწევს ნარკოტიკული ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ზიპოს განსახიერება, ტრივიალურია მისი შესრულება რადგან მსახიობი ვერ განიცდის პერსონაჟის მდგომარეობას და შესრულება ზედაპირულია.

ალექს ჩიღვინაძის წარმატებული პიესა „უხერხემლო“, რომელიც რამდენიმე წელია მოგზაურობს სცენიდან სცენაზე - ბოლოს ილიაუნის თეატრში დაიდგა რეჟისორ გელა გულიაშვილის მიერ, მსახიობების - მაია ხორნაულის, გიორგი ცერცვაძის, ანიკო შურღაიას და გიორგი მაქაძის მონაწილეობით, მხატვარი - თეო კუხიანიძე, რეჟისორის ასისტენტი - მაკა მეტრეველი, - ქართული საზოგადოებაში ძალზედ პრობლემური ტიპის - ტრანსგენდერი, ანუ სქესშეცვლილი ადამიანის სიკვდილზეა.

პიესა „უხერხემლო“ (ავტორი: ალექს ჩიღვინაძე) მესამედ დაიდგა თეატრის სცენაზე და ახლა, უკვე ვანო ხუციშვილი იწყებს მუშაობას კონკრეტულ ნაწარმოებზე. მალე, გიგიშა აბაშიძის მოკლემეტრაჟიანი ფილმიც გამოვა. საინტერესო და პრობლემურ საკითხზე რომ არის პიესა დაწერილი, უკვე მიხვდებოდით. ეს არის ამბავი ერთ-ერთ ოჯახში განსხვავებული შეხედულების გამო დატრიალებულ ტრაგედიაზე, საზოგადოების მიუღებლობაზე, ჰომოფობიაზე, დამკვიდრებულ სტერეოტიპებზე, არატოლერანტულობაზე...

ზუგდიდის თეატრის სპექტაკლისადმი ინტერესი მნიშვნელოვნად გაზარდა უკიდურესად გახმაურებულმა, პირველ ქართულ ეროტიკულ რომანად აღიარებული ნაწარმოების პერიფერიის თეატრში წარმოდგენის ფაქტმა. აღსანიშნავია, რომ რომანის ინსცენირებაც სპექტაკლის დამდგმელი რეჟისორის მიერ იქნა უჩვეულოდ ლაკონიური ფორმით შეკრული.

დღევანდელ რეალობაში, ქართულ თეატრში, თითზე ჩამოსათვლელად მოიძებნებიან რეჟისორები, რომლებიც მრავალჯერ გადაღეჭილ თემებს, ან ნაწარმოებებს არ დგამენ ქართულ სცენაზე. საბედნიეროდ, ახალგაზრდა რეჟისორებს შორის ასეთი აღმოჩნდა დავით თარბა, რომელმაც ახალციხის თოჯინების თეატრში, ჟიულ ვერნის რომანი „80 000 კილომეტრი წყალქვეშ“ დადგა.

პირველივე სცენიდან მაყურებელი ჯადოსნურ სამყაროში ინაცვლებს. სცენაზე აბრაამ ლინკოლნის დიდი პორტრეტის ფონზე, პროფესორი და სკეპტიკურად განწყობილი ნედ ლენდი საუბრობენ. თოჯინები სახიერი და ცოცხლები არიან. ამ დროს კონსეი აყვირდება "ურჩხული" დავინახეო. სინამდვილეში ვეშაპი აღმოჩნდება. გადაწყვეტილება მიღებულია - თუ სამ დღეში იდუმალებით მოცულ მონსტრს ვერ მიაგნებენ, სახლში დაბრუნდებიან.

თეატრმა ათონელზე მორიგი პრემიერა შესთავაზა მაყურებელს, მაგრამ არა საკუთარ კამერულ სივრცეში, არამედ თბილისის ისტორიის მუზეუმში - ქარვასლაში. რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ მუზეუმის ორიგინალურ ინტერიერში უილიამ შექსპირის ტრაგედია „იულიუს კეისარი“ განსხვავებული და აქტუალური აქცენტებით გააცოცხლა.

დავით თარბას „80000 კილომეტრი წყალქვეშ“ „გაცოცხლებულ“, რეალურ სცენურ მასშტაბებში და განზომილებაშია მოქცეული (თოჯინურ სპექტაკლთან მიმართებაში, განზომილებებისა და მასშტაბების რეალურობა პირობითია). პლასტიკური და ვიზუალური გადაწყვეტით, ანიმაციურ ფილმს ჰგავს, რომელშიც თეჯირი ეკრანის ჩარჩოს სახითა და ფორმითაა გამოყენებული. სცენა-ეპიზოდები,  კადრების კომპოზიციები, კადრებად აწყობილი მოქმედება, სივრცეები, სამოქმედო სიბრტყეები, მათი ცვალებადობა, ტემპო-რიტმი მონტაჟის, განათებისა და მუსიკალური გადაწყვეტის ორგანულობის ასოციაციას იწვევენ.

ქართულ თეატრში გრძელდება საუბარი და მსჯელობა  საჯაროდ, სახალხოდ ჯერ უთქმელსა და „დახურულ“ თემებზე. საკითხებზე, რომლებიც ბადებენ ფიქრს და საზოგადოებას, ზოგჯერ - უკვე არაერთხელ აღწერილის, განხილულის რევიზიას, ზოგჯერ - ახალ საკითხებსა და პრობლემებზე დიალოგს სთავაზობენ; ცნობიერებაში  მყარად გამჯდარი,  ჩაკირული შეხედულებების, ცხოვრებისეული პოზიციის გადახედვისკენ, განსჯისკენ, დაფიქრებისკენ „მოუწოდებენ“.

მიუხედავად მდიდარი ასოციაციებისა, ვფიქრობ, სპექტაკლის ანალოგისა, თუ პირველწყაროს ძიება ამაო გარჯა იქნება. იგი ავთენტურია. მხატვრობა, მოძრაობა, განათება და მუსიკა დარბაზში შესვლისთანავე ხიბლავს მაყურებელს. გარემო რომელიც იქმნება არა მხოლოდ ესთეტიკურად მდიდარი, არამედ შინაარსიანი, ინტენსიური და დინამიკურია. იგი არ გავს თათა თავდიშვილისა და ტატო გელიაშვილის მიერ ერთობლივად აქამდე შექმნილ ნამუშევრებს. მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, რომ მათი დუეტისთვის ,,ლისისტრატა" შემოქმედებითი თავგადასავლების მხოლოდ დასაწყისია.

რთულია ჟიულ ვერნის ერთ-ერთი სქელტანიანი ნაწარმოების 60 წუთში ჩატევა, მაგრამ ინსცენირების ავტორი ანა გოგიშვილი ამას ძალიან ოსტატურად ახერხებს, ისე რომ ამბავი არ იკარგება და მაყურებელს უფრო მეტ ინტერესს უჩენს ორიგინალი ტექსტის წაკითხვის. თოჯინური თეატრის უპირველესი დანიშნულებაც, ხომ ეს არის, გაატაროს საგანმანათლებლო პოლიტიკა და გაზარდოს გემოვნებიანი მაყურებელი, რომელსაც ბიძგს მისმცემს გაეცნოს მსოფლიო ლიტერატურას.

ალექსი ჩიღვინაძის დრამატურგიის მაგისტრალური ხაზი სოციალური თემატიკაა. ჩვენი დროის ყველაზე აქტუალური და გადაუჭრელი პრობლემა. ჩვენმა ახლანდელმა სოციუმმა წარმოშვა მისი პიესების ტრაგიკული გმირები. პიესა „უხერხემლო“ თემურ ჩხეიძის სახელოსნოს ფარგლებში შეიქმნა, რომელიც ტრაგიკულად დაღუპული ტრანსგენდერი ქალის ოჯახზე უფრო მოგვითხრობს, ვიდრე მასზე.

თბილისის კამერული თეატრის სცენაზე, რეჟისორმა გიორგი აფხაზავამ  დონ კიხოტის ახალი /მანამდე ჰქონდა დადგმული თუმანიშვილის სახ. თეატრში/ ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. პიესა რეჟისორმა, სპეციალურად თოჯინური სპექტაკლისთვის დაწერა.  ევროპული თეატრისთვის კარგად ნაცნობი თოჯინა,  ქართულ მისტერიაში პირველად ჩნდება. 

ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის დრამატული თეატრის „დედა კურაჟი“ ერთი მხრივ, ქრესტომათიული დადგმაა ბრეჰტის პიესის, ხოლო მეორე მხრივ, განსხვავებულია თავად ანა ფირლინგი, იგივე მამაცი დედა კურაჟი, რომელსაც ბათუმის თეატრის მსახიობი მარინა ბურდული ანახიერებს. ძირითადად (განსაკუთრებით, ქართულ თეატრში) დედა კურაჟის როლის შემსრულებლები ასაკს მიღწეული, ფიზიკურად ძლიერი და წარმოსადეგი, ბარიტონით მოსაუბრე მასკულინური ქალები არიან.

„ლისისტრატე“ დღეს შეიძლება წავიკითხოთ და აღვიქვათ, როგორც აბსურდული, სოციალური ან  გენდერული კომედია, რომელშიც ქალები მშვიდობის დამყარების მოტივით ბოიკოტს უწყობენ ქმრებსა და საყვარლებს - ისინი უარს ამბობენ სექსზე, ვიდრე კაცები მშვიდობას არ დაამყარებენ. ალბათ, ამას გულისხმობს მთავარი თეზისიც, რომელსაც ლოგიკურად მიჰყვება არისტოფანეს კომედიის სხვადასხვა თემებიც.

ფანტასტიკის ჟანრის ნაწარმოების განხორციელებისთვის, თოჯინების თეატრი, თავისი სპეციფიკიდან გამომდინარე, ყველაზე ხელსაყრელი სივრცეა ფანტასტიკურ-მისტიკური სამყაროს შესაქმნელად და დრამატულ თეატრში თითქმის შეუძლებელის ვიზუალიზაციისთვის, მაგრამ მთავარია როგორ ქმნის, რა ხერხებით და როგორი ფანტაზიის უნარით რეჟისორი ამ სამყაროს სივრცესა და დროში.

ქართული თეატრის სცენაზე კლასიკოსი მწერლის მიხეილ ჯავახიშვილის პროზაული ქმნილებები უფრო ხშირად იდგმება, ვიდრე მისი ადრეული პერიოდის, ფართო საზოგადოებისთვის თითქმის უცნობი ერთადერთი პიესა „შერცხვენილნი“, რომელიც ავტორმა 1907 წელს დაწერა. აშკარაა, რომ პიესა 1905 წლის რევოლუციური მოძრაობითა და მისი შედეგებით არის ინსპირირებული, რომელიც საზოგადოებისა და ლიდერის ურთიერთობის ურთულეს პერიპეტიებს წარმოაჩენს.

რეჟისორ ალექსანდრე ქანთარიას მიერ დადგმულს სპექტაკლთა შორის „შერცხვენილნი“ სწორედ რომ რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის ომის შემდეგ ჩნდება. შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში თავის სამსახიობო ჯგუფთან დადგმულმა სპექტაკლმა მალე კოტე მარჯანიშვილის სახელობის დრამატულ პროფესიული თეატრის სცენაზე გადაინაცვლა.

„ქალაქის თეატრში“ სტუმრობამ წინა საუკუნის 90-იანი წლები გამახსენა, კერძოდ კი 1997 წელი, როდესაც რუსთაველის პროსპექტზე პირველი არასახელმწიფო დამოუკიდებელი თეატრი შეიქმნა „რუსთაველის სარდაფი“ ვირთხის სურათით (ავტორი შოთიკო გლურჯიძე) მის ემბლემაზე. „ქალაქის თეატრი“ ამ ეტაპზე ერთ-ერთი კერძო თეატრია, რომელიც ახლახან გაიხსნა.

თბილისის გიორგი მიქელაძის სახელობის თოჯინების პროფესიული სახელმწიფო თეატრის რეპერტუარი, რომელიც ძირითადად ბავშვებისთვისაა განკუთვნილი, რეჟისორმა ნიკოლოზ საბაშვილმა უფროსებისთვისაც საინტერესო და მიმზიდველი თავისი საავტორო სპექტაკლით გახადა. „უსახური“ მოგვითხრობს ადამიანის სწრაფვაზე შეიცნოს საკუთარი თავი და დაადგინოს არსებობის რეალური დანიშნულება.

დაკვირვებული ვარ, როცა სხვისი შთაბეჭდილების ზეგავლენით შექმნილი განწყობით  მივდივარ სპექტაკლზე, გამოფენაზე, კინოში ან ნებისმიერ ღონისძიებაზე, მოლოდინი თითქმის არასდროს მიმართლდება, პირიქით - ხშირ შემთხვევაში სულ სხვა შეფასებას ვაკეთებ. ასე წავედი, სკეპტიკურად განწყობილი მე, თეატრ ათონელზე „გოდოს მოლოდინის“ სანახავად...

ლადო მესხიშვილის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში 28 იანვარს ახალგაზრდა რეჟისორის, ნინო მაღლაკელიძის სპექტაკლის - „ტესტოსტერონის“ პრემიერა გაიმართა. პიესის ავტორი ანჯეი სარამონოვიჩი, თანამედროვე პოლონელი რეჟისორი, მსახიობი, ჟურნალისტი და დრამატურგია. საზოგადოებაში პიესამ გამოსვლისთავანე დიდი ინტერესი და პოპულარობა გამოიწვია. ანჯეიმ პეტრე ადამჩიკთან ერთად გადაიღო ფილმი ამავე სახელწოდებით (2007). საქართველოში კი პირველად დაიდგა მისი პიესა.

რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის მესამე კურსის მსახიობთა საკურსო სპექტაკლად, დადგა ესპანელი დრამატურგის ფედერიკო გარსია ლორკას სიმბოლისტური ტრაგედია ,,სისხლიანი ქორწილი’’. თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში განხორციელებული წარმოდგენა თანამედროვე ტენდენციების გააზრებით გათამაშდა

წლევანდელი სეზონი შექსპირის „ოტელოს“ ბენეფისი აღმოჩნდა. თავისუფალმა თეატრმა (რეჟ. ა. ვარსიმაშვილი), ოპერისა და ბალეტის თეატრმა (დამდგმელი ნ. ანანიაშვილი) და ნ. დუმბაძის სახ. მოზარდ მაყურებელთა თეატრმა (რეჟ. დ. ხვთისიაშვილი) დიდი ინტერესით განახორციელეს. ძნელია თქმა რამ გამოიწვია ესოდენ ერთდროული ინტერესი, მაგრამ დ. ხვთისიაშვილს დადგმის მიზანი თავიდანვე განსაზღვრული ჰქონდა.

ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრში ბატონი ნოდარის არაერთი ნაწარმოები განხორციელდა. ამჟამად რეპერტუარშია გახმაურებული და ყველასთვის საყვარელი ნაწარმოების „მე, ბებია, ილიკო და ილარიონის“ ახლებური და ექსპერიმენტული სცენური ვერსია. იგი რეჟისორმა ელენე მაცხონაშვილმა მსახიობებისა და თოჯინების შერწყმით დადგა.

ერთ-ერთი საუკეთესო თანამედროვე რუსი დრამატურგის, ივან ვირიპაევის კომედიის, „მზის ხაზის“  მსოფლიო პრემიერა რამდენიმე წლის წინ, მოსკოვში, მეიერჰოლდის ცენტრში გაიმართა. მას შემდეგ რამდენჯერმე დაიდგა ევროპის თეატრებშიც. საქართველოში ვირიპაევის ტექსტის ათვისება პირველად ახალგაზრდა რეჟისორმა, გეგა გაგნიძემ სცადა, რომლის თარგმანიც და რეჟისორული ინტერპრეტაციაც ერთგვარ მოგზაურობად, ან აღმოჩენად შეიძლება მივიჩნიოთ  ბერგმანის (ლამის არქეტიპული სატელევიზიო ფილმი „სცენები ცოლქმრული ცხოვრებიდან“, 1972) კლიშეების დასანგრევად.

საქართველოს თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის სასწავლო თეატრის სცენაზე  კვლავ წარმატებით დაიდგა „ახალი თეატრის“ მანიფესტად აღიარებული ლუიჯი პირანდელოს ფილოსოფიური დრამა „ავტორის მაძიებელი ექვსი პერსონაჟი“ (დამდგმელი რეჟისორი გიორგი შალუტაშვილი, რეჟისორი თინათინ ქათამაშვილი).

პაატა ციკოლიას პერფორმანსული სტილის წარმოდგენის მთავარი ლაიტმოტივი, ჩემი აზრით, გარდა იმ იდეოლოგიური ხაზისა, რასაც დადგმის ავტორი და დრამატურგი ტექსტით დემონსტრირებს არის, ჭარბი ინტერაქტიურობის მიღწევის მცდელობა.
 

„ბედნიერი დღეები“ სემუელ ბეკეტის ფემინისტური პიესაა, სადაც მთავარი გმირი ვინი, ხელჩანთით და ტუჩსაცხით, ქვიშაში ნახევრად ჩაფლული იბრძვის ყოველი დღისთვის. ნაწარმოები (1961) ითვლება აბსურდიზმის ერთ-ერთ შედევრად. ეს არის შუა ხნის ასაკის ქალის მონოლოგი ადამიანის ცხოვრების უაზრობის შესახებ.

სენაკის სახელმწიფო პროფესიული დრამატული თეატრის შემოქმედებითი ცხოვრება წლების განმავლობაში მდორედ, უინტერესოდ მიმდინარეობდა. ვახტანგ ნიკოლავას სამხატვრო ხელმძღვანელად დანიშვნის შემდეგ, თეატრი გამოცოცხლდა და რამდენიმე თვის განმავლობაში სამი ახალი, საინტერესო დადგმა შესთავაზა მაყურებელს, მათ შორის ბავშვებსა და მოზარდებს.

იოსებ ბაკურაძემ არჩევანი ამერიკელი ავტორის ფრენკ ბაუმის „ოზის ჯადოქარზე“ შეაჩერა და საკუთარი ვერსია შემოგვთავაზა. 1939 წელს გადაღებულმა ფილმმა საბავშვო წიგნის პოპულარიზაციას დიდი წარმატება მოუტანა. (აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ ამ ავტორის პირველი სცენური ინტერპრეტაციაა ქართულ სცენაზე). არანაკლები წარმატება მოიპოვა ქართულ საზოგადოებაში სპექტაკლმა, რადგან ბათუმის თოჯინების და მოზარდ მაყურებელთა თეატრის ბოლო ათი წლის ყველაზე მოთხოვნადი სპექტაკლი აღმოჩნდა, გაყიდული ბილეთების რაოდენობით.

ბათუმის თოჯინებისა და მოზარდ მაყურებელთა თეატრმა აღდგენილი ქართული თეატრის დღისადმი მიძღვნილი ტურნეს ფარგლებში, დედაქალაქში სპექტაკლები დამეგობრებულ თეატრებში წარმოადგინა. თეატრის ახალმა ხელმძღვანელობამ (სამხატვრო ხელმძღვანელი ირაკლი კიკვაძე, დირექტორი იმედა თავდგირიძე) საგასტროლოდ ორი ახალი ნამუშევარი წარუდგინა პატარა მაყურებელს და სათეატრო საზოგადოებას.

დიდი ხნის შესვენების შემდეგ, ქართველმა რეჟისორებმა კვლავ გაიხსენეს კარგად დავიწყებული დიდი მასშტაბის ზოგიერთი ტრაგედია. 2021 წელს, რეჟისორმა დავით დოიაშვილმა, რომელიც ახალი თეატრით (ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრი) წარსდგა მაყურებლის წინაშე, სეზონი ბერძნული დრამატურგიის მშვენება - სოფოკლეს „ოიდიპოს მეფის“ უკიდურესად გათანამედროვებული ინტერპრეტაციით გახსნა.

მარჯანიშვილის თეატრის სპექტაკლის, „დანაშაული და სასჯელის“  - პრემიერა 2021 წლის 7 მაისს შედგა, პანდემიის პერიოდში, როდესაც პერიოდული  ჩაკეტვა-გახსნების რეჟიმში მაყურებელი და გამოგიტყდებით, სპეციალისტებიც საზოგადოებრივი თავშეყრის  ადგილებს ვერიდებოდით. ალბათ ესეც არის მიზეზი იმისა, რომ მსოფლიო ლიტერატურის შედევრის თბილისური პრემიერა არ იქნა სათანადოდ გაანალიზებული თეატრმცოდნეების მიერ. მე სპექტაკლი თბილისის საერთაშორისო ფესტივალის ქართული შოუ ქეისის  ფარგლებში ვნახე-გადაჭედილ დარბაზში.

აკაკი ხორავას სახელობის დრამატულმა თეატრმა სენაკელ (და არა მხოლოდ) პატარებს, მოზარდებსა და უფროსი თაობის მაყურებელს სასიამოვნო სიურპრიზი მოუმზადა. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა ვახტანგ ნიკოლავამ ერნსტ თეოდორ ამადეუს ჰოფმანის „მაკნატუნა“ დადგა (თარგმანი ნატო სლეპაკოვა). ფარდა რომ გაიხსნა, კარგა ხანს ვერ ვიჯერებდი, რომ წარმოდგენას რომელიმე ევროპული თეატრის საოპერო თეატრში არ ვუცქერდი. მაყურებელმა ნახა ე.წ. „დედაქალაქური“ სპექტაკლი, არც მეტი არც ნაკლები, სენაკის თეატრის სცენაზე.

იხსნება ფარდა და ვხედავთ ქართველი ქალის ფიგურას (ნაციონალური სამოსით  შემოსილს - კაბის ქვედა ნაწილი შემოხეული). უკანა პლანზე ქარგა დგას. დეკორაცია კაბის  მატერიის გაგრძელებაა რომელსაც სიძველისგან ობი აქვს მოკიდებული. ერთ მთლიანობაში მოქცეული სცენოგრაფია ჰარმონიულად კრავს სცენაზე განვითარებულ ამბავს.

ახალი თეატრის „ბუნკერი“ ივა ფეზუაშვილის რომანის ტექსტის თეატრის სცენაზე გადატანის მორიგი მცდელობაა და არა რომანის სათეატრო ინტერპრეტაცია. სპექტაკლში, ისევე როგორც რომანში, ერთი ოჯახის მაგალითზე მსახიობი-პერსონაჟები მოგვითხრობენ (და არ წარმოგვიდგენენ) არა მხოლოდ დღევანდელ ცხოვრებაზე, არამედ რეტროსპექტივის პრინციპით, გვიამბობენ უახლოეს წარსულზეც.

XlX საუკუნიდან მოყოლებული, დღემდე   მსოფლიო თეატრების სცენაზე  ჩეხოვის პიესების მიხედვით დგამენ სპექტაკლებს , იღებენ ფილმებს.  ქართული თეატრის სცენაზე ჩეხოვის პიესები, არცთუ ისე ხშირად გვხვდება რეპერტუარში,  მიუხედავად იმისა, რომ  სხვადასხვა დროს მისი ყველა პიესა დაიდგა.

ვასო აბაშიძის სახელობის ახალ თეატრში დავით დოიაშვილმა 2022 წლის წლის სეზონში „თოლიას“ გამორჩეული, მრავალი ფიქრისა და ემოციის აღმძვრელი ინტერპრეტაცია შექმნა. ეგზისტენციალურ თეატრში არსებული, აბსურდისტებთან უკიდურეს ზღვრამდე მისული გლობალური გაუცხოება  ჩეხოვის დრამატურგიის, ამ შემთხვევაში კი „თოლიას“ ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემაა.

ბოლო პერიოდში ქართველი თეატროლოგები ხშირად საუბრობენ იმის შესახებ, რომ ქართულ თეატრში მოღვაწე რეჟისორები არ ისწრაფვიან თვითგანვითარებისაკენ. ეს ეხება, როგორც სარეჟისორო ესთეტიკას, გამომსახველობით ხერხებს, სტილისტიკას, ასევე თანამედროვე დრამატურგიული ნაწარმოებების განხორციელების სიმწირეს. ხშირად რეჟისორები სეზონის განმავლობაში ერთი და იგივე დრამატურგის, ერთსა და იმავე პიესას დგამენ.

ალექს ჩიღვინაძის სოციალურ-ფსიქოლოგიურ პიესაში  ,,მარინა რევია,’’ ოჯახური დრამის ფონზე წარმოჩენილია მოქმედ გმირთა ფსიქოემოციური მდგომარეობა. 15 წლიანი პატიმრობის შემდეგ დედის შინ დაბრუნება ყველაფერს თავდაყირა აყენებს და მეტად ამძიმებს ისედაც აუტანელ ყოფას.

„დედაომი“ დათა თავაძის პიესაა, რომელიც ქართული თეატრის სცენაზე პირველად საბა ასლამაზიშვილმა ოზურგეთის ალექსანდრე წუწუნავას სახელმწიფო დრამატულ თეატრში დადგა და სულ ახლახანს, დედაქალაქის მაყურებელმა იგი საგასტროლო ჩვენებების ფარგლებში თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში, მცირე სცენაზე, ექსპერიმენტულ სივრცეში იხილა.

სოხუმის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, თანამედროვე ეპოქაში მოღვაწე დრამატურგის,  ფლორიან ზელერის ტრილოგიის („დედა“, „მამა“, „ვაჟიშვილი“) მესამე ნაწილი მერაბ ყოლბაიას რეჟისორობით წარმოადგინეს, სადაც ძირითადი პრობლემების პირველწყარო იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანები, მით უმეტეს ოჯახის წევრები ერთმანეთს არ იცნობენ.

სპექტაკლში, ისევე როგორც პიესაში ყველა ცოცხალია, არავინ კვდება. უფრო სწორად, თანაკლასელების ქვეცნობიერში არიან მოჩვენებითად ცოცხლები, ამიტომაც უკვე მკვდრები მოგვითხრობენ აწმყოში ავბედითი წარსულის შესახებ. თეატრალიზებული თამაშის ეს ხერხი სწორად გადმოსცა შემოქმედებითმა ჯგუფმა. ამ მეთოდით პერსონაჟები უფრო მეტად გამოკვეთენ გაუცხოებას არსებული მოვლენების მიმართ.

16 მარტი, 2022... ამ დღეს შეიძლება ასეც ითქვას, რომ ძალიან გამიმართლა.  სპექტაკლი დაიწყო... მოულოდნელად დარბაზში თემურ ჩხეიძე შემოვიდა და მორიდებით კუთხეში სკამზე ჩამოჯდა. რატომ გავიხსენე ეს ისტორია. ერთი დიდი ბედნიერება იყო სპექტაკლის მსვლელობის დროს ბატონი თემურის ყურება, როგორ აკვირდებოდა სცენაზე მყოფი თითოეული არტისტის ქმედებას, პარალელურად დარბაზში, მაყურებლის რეაქციებს.

ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო თეატრში თათა პოპიაშვილმა „ტოკიოს სასტუმროს ბარი“ დადგა. ტენესი უილიამსმა ეს პიესა 1969 წელს დაწერა, რომელიც არ ითვლება დრამატურგის შედევრად. ზოგადად მიიჩნევა რომ 1960-იანი წლების შემდეგ დაწერილი პიესები მხატვრული ღირებულებით ბევრად ჩამოუვარდება მის ადრინდელ დრამატურგიას.

ტექნიკური თვალსაზრისით კონკრეტულ სივრცეს ახალი ქართული თეატრალური სინამდვილის დამკვიდრების პოტენციალი გააჩნია. ვინაიდან ქვეყანაში ჯერჯერობით არ ხდება თეატრების მუდმივი, საფუძვლიანი ტექნოლოგიური განახლება, ახალ თეატრს სცენის ტექნოლოგიური შესაძლებლობების თვალსაზრისით მთელი ქვეყნის მასშტაბით კონკურენტი არ გააჩნია.

თოჯინური იაგოს მიერ უჩვეულო სიმსუბუქით, ლაღად გაცხადებულ-განხორციელებული ჩანაფიქრი, ამჯერად თითქოს სახელოვანი მანიპულატორის თამაშის, გართობის, მაყურებელთან განდობის, მეტოქეთა სანიმუშო დასჯის დემონსტრირების ფორმად წარმოჩინდება.

საერთოდ, მოქმედ პირთა სასცენო სამოსის ამგვარი გადაწყვეტა თითოეული პერსონაჟის ხასიათს უსვამს ხაზს. ამ კუთხით, საჭიროდ ვთვლი, რომ განსაკუთრებით აღვნიშნო ერთ-ერთი ჭორიკანა ქალბატონი, ნინელი ჭანკვეტაძის მიერ გაცოცხლებული სახე. ეს იყო რეჟისორის გენიალური მიგნება, როდესაც მან ქართულ რეალობაში შემოიყვანა სრულიად სხვა კულტურის მქონე, მაღალი სოციალური ფენის წარმომადგენელი ინდივიდი, რაც იგრძნობა მის არისტოკრატიულ კოსტიუმში:

ქართული თეატრის, 2022 წლის გაზაფხულისა და შემოდგომის  სეზონის, ერთ-ერთ საკვანძო  სიტყვად (Keyword) შესაძლებლად მიმაჩნია ოტელო გამოვიყენოთ. მკითხველს კარგად მოეხსენება, რომ ამა წლის 28 მარტს, თავისუფალი თეატრის სცენაზე, ავთანდილ ვარსიმაშვილის რეჟისორობით შექსპირის „ოტელოს“ პრემიერა შედგა.

ჩემი აზრით, რეჟისორს სურდა, ყველა თაობის წარმომადგენლისთვის ეთქვა, რომ თითოეული ჩვენგანი ყოველდღიურად   აგებს პასუხს  საკუთარ მორალურ არჩევანზე, რომ ყოველთვის იყვნენ და არიან „ბოროტების სისტემის“ წარმომადგენლები და ამ სისტემის მსხვერპლნი.

 „თეატრში მთავარია როგორ ჰყვები იმას, რაც უკვე დაწერილია“- ეს სიტყვები გენიალურ თემურ ჩხეიძეს ეკუთვნის, რომლის ერთ-ერთ გამორჩეულ სპექტაკლზეც შევაჩერე არჩევანი, თუმცა ვიდრე სპექტაკლის განხილვაზე გადავალ, მინდა თავად პიესის - „იდუმალი ვარიაციები“ - ავტორს, ფრანგ ფილოსოფოსს, მწერალს, დრამატურგს, სცენარისტსა და რეჟისორს ერიკ-ემანუელ შმიდტს დავუთმო დრო.

ტენესი უილიამსის ყველაზე ცნობილი პიესის „ტრამვაი, სახელად სურვილი“ - (დაწერის თარიღია 1947 წელი) 2022 წელს ქართულ რეალობაში განხორციელებული იდეის, ჩემი აზრით <ოპტიმალური> რაკურსი, სწორედ პატრიარქალური დომინაციის გავლენის ხარისხი და მისი უხეში გამოვლენის ტრადიციული გზებია, რომელიც დღემდე ურყევად უცვლელია მეინსტრიმში...

გიორგი შალუტაშვილის (დადგმის ხელმძღვანელი რობერტ სტურუა) მიერ თელავის დრამატულ თეატრში განხორციელებული „ვენეციელი ვაჭარი“ კომედიაა, რომელშიც სჭარბობს კომედია დელ‘არტეს ელემენტები და ნიღბების თეატრალური ფორმები. თვით პიესა შექმნის დღიდან, სცენაზე გადატანის დროს, ბევრ სახეცვლილებას განიცდიდა იმის და მიხედვით თუ ვინ ახორციელებდა მას, ვინ თამაშობდა შეილოკს და რაც მთავარია ვინ იყო ის ადრესატი - რომელი საზოგადოება, ვისთვისაც იყო ეს წარმოდგენა გამიზნული.

ქალი წამოვარდა, გვერდით მჯდომ გოგოს ხელი დაავლო და დარბაზიდან გაიყვანა. გასვლამდე კარისაკენ მიმავალმა გაბრაზებით დამარცვლა: „კა-ტა-სტრო-ფა“. ცოტა ხანში ამ ორს უკან კიდევ სამი ქალი მიჰყვა, რომლებმაც ერთხმად გადაწყვიტეს, რომ მეტის ატანა აღარ შეიძლებოდა და დროზე გაეცალნენ უხამს სანახაობას. ეს მოხდა სამეფო უბნის თეატრში სპექტაკლ „მედეა S01E06-ის“ მიმდინარეობის დროს.

სასურველია, სპექტაკლი ნახოს ყველამ, ვისაც ძაღლი ყავს; ყველამ, ვისაც პრობლემები აქვს ოჯახში; ყველამ, ვინც ისტერიულია, ნარცისულია, მოქმედებაზე უარი თქვა, ან ზედმეტს მოქმედებს; ყველამ, ვისაც მოწყვლადი ადამიანის ნელი მსხვრევის ყურება სიამოვნებს და თეატრი უყვარს. 

ამბავი ერთი სახლის რამდენიმე ოთახში ხდება, ოთახები, რომლებიც საგანგებოდაა დაცული უცხო თვალისგან - აქ ხომ ებრაელთა ის ოჯახები იმალებიან, რომლებიც გესტაპოს დევნას გამოექცნენ.

სოციალურ ქსელსა და ტელევიზიაში დაანონსებულმა პრემიერამ დიდი აჟიოტაჟი  და  ინტერესი  გამოიწვია მაყურებლის მხრიდან  ამაზე მეტყველებს თუნდაც ის, რომ თბილისის ცირკში  თავი მოიყარა ათასზე მეტმა  ადამიანმა. 

„უსიერ ტყეში“ რიუნოსკე აკუტაგავას ფსიქოლოგიური მოთხრობაა, რომელიც უმალ იპყრობს მკითხველის გულს, თუმცა სულაც არ არის მარტივი აღსაქმელი და მკითხველისგან ფიქრსაც მოითხოვს. იაპონელი მწერალი რიუნოსკე აკუტაგავა სიტყვის ოსტატია და რთული წარმოსადგენია აღნიშნული მოთხრობის უსიტყვო ინტერპრეტაცია, თუმცა თავისუფალ თეატრში შემოქმედებითი ჯგუფის მეორე ქორეოგრაფიული ნამუშევარია სპექტაკლი „უსიერი“ (პირველი - „აფეთქებული“- რეჟ. სალომე ივდითი).

„მედეას ვნებანი“ (ოთარ ჭილაძის ნაწარმოების მიხედვით) მონოსპექტაკლია - ერთი მსახიობის თათია თათარაშვილის მონაწილეობით. თუმცა ზვიად ბოლქვაძის მიერ შექმნილი მუსიკალური კომპოზიცია არ ტოვებს შთაბეჭდილებას რომ სცენაზე ერთი მსახიობია; ჟანრობრივად მონოდრამა, ჩემი აზრით, უფრო კანტატაა ან ორატორია გუნდის, ორკესტრისა და და ერთი მსახიობის შესრულებით იმდენად შთამბეჭდავია და დრამატურგიულადაა აწყობილი პარტიტურა, წარმოდგენა იქმნება რომ სცენაზე ხალხის ქორო-მასაა და მედეა - რომლის ირგვლივ არათუ მითების მრავალსახეობაა შექმნილი,

ზვიად ბოლქვაძის მუსიკალური მონოდრამა „The Passion of Medea“, რომელიც რეჟისორმა ზაზა სიხარულიძემ ბათუმის მუსიკალური ცენტრის სცენაზე ერთ მსახიობთან თათია თათარაშვილთან ერთად ოთარ ჭილაძის ტექსტის მიხედვით დადგა, სცდება „პაპსამდე“ დასულ სქემატურ და უინტერესო დისკურსს მედეას მითის შესახებ.

რა სასიამოვნოა საცქერლად მაყურებლით სავსე დარბაზი, აღტაცებული სახეები, ოვაციები, ტაში, არტისტებით სავსე სცენა და უცნაური ხმაური... შემდეგ კი სიჩუმე, ჩამქრალი სინათლე, სადღაც ოდნავ მბჟუტავი მორიგე ნათურა...

მესხეთის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელ ლია სულუაშვილს დიდი სურვილი ჰქონდა რომ ამ სეზონში რეპერტუარში აუცილებლად ყოფილიყო კომედია და თავისი არჩევანი გამოცდილ რეჟისორზე მალხაზ ასლამაზიშვილზე შეაჩერა, რომელსაც არაერთი კომედია (და არა მატო) დაუდგამს ქართულ სცენაზე.

გია კიტიას სარეჟისორო ჯგუფის სტუდენტ მარიამ სიხარულიძის სპექტაკლი ,,გეტო“ (იეშუა სობოლის პიესა) თუმანიშვილის თეატრის სცენაზე დაიდგა. სპექტაკლმა ჩემში, როგორც მაყურებელში, მეორედ ნახვის სურვილი გააჩინა. მიზეზი ამისა კი არა მხოლოდ გემოვნებიანი მუსიკა, ქორეოგრაფია, თუ სცენოგრაფია, არამედ ცოცხალი პროცესი იყო, რომელიც სცენაზე დაიბადა.

აქ რეჟისორს და მსახიობთა გუნდს დიდი შრომის გაწევა უწევთ, რომ მაყურებელი გააცინონ, სცენაზე შექმნან კომიკური სიტუაცია, მიაღწიონ მაქსიმალურ გულწრფელობას და ბუნებრიობას, ამავდროულად ილაპარაკონ ადამიანების მანკიერ თვისებებზე. ეს კარგად იცის მალხაზ ასლამაზიშვილმა, რომელსაც დიდი გამოცდილება აქვს კომიკური ჟანრის პიესების დადგმის, რომელთა უმრავლესობა წლების განმავლობაში აცოცხლებს სხვადასხვა თეატრის რეპერტუარს.

საბა ასლამაზიშვილი ერთი მხრივ ცდილობს გაექცეს, დაშორდეს ლაშა თაბუკაშვილის პიესის ატმოსფეროს, ეპოქას, განწყობას, ხოლო მეორე მხრივ, ის მაინც დრამატურგის პირველწყაროში ტრიალებს. ამ გაქცევაში მას ელენე ჭიჭინაძის სცენოგრაფიაც ეხმარება, რომელიც სტატიკურია და თითქოს არა მხატვრული, ყოფითი. სპექტაკლში კი პერსონაჟები და რეჟისორი ყოველგვარ ყოფითობას გაურბის.

აქედან გამომდინარე, მსგავსი თემატიკის, და ზოგადად, სპექტაკლის გენიალურობას განსაზღვრავს ლიტერატურული საფუძვლის იდეის ძირფესვიანად შეცნობა, რათა სცენურმა ქმნილებამ, ზუსტი აქცენტირებით, გავლენა მოახდინოს თვით მაყურებელზე, რომელიც ფიქრებში „ჩაიძირება“.

პირველი პრემიერა, დმანისის სიცოცხლე განახლებულმა თეატრმა დედაქალაქში, თავისუფალ თეატრში გამართა. ამ ფაქტმა სამართლიანი აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში. დმანისის თეატრი პირველ ყოვლისა დმანისელებისთვის უნდა არსებობდეს. როგორც გაირკვა, თეატრი არ აპირებს მომდევნო პრემიერების და რიგითი წარმოდგენების სულ თბილისში გამართვას.

საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტის თეატრის რეჟისურის სპეციალობის ჯერ კიდევ, სტუდენტმა გიორგი კაშიამ,  2022 წლის 27 მარტს, ქალაქ ქუთაისში, არა სათეატრო სივრცეში, არამედ, ბარ-რესტორან „სახლში,“ ქუთათურებს ერთ მოქმედებიანი სპექტაკლის - „ომი, ომია“ - პრემიერა წარმოუდგინა, რომლის ტექსტის ავტორი თავად რეჟისორი გახლავთ. ამ წარმოდგენით ახალგაზრდა შემოქმედმა სოლიდარობა გამოუცხადა უკრაინაში დაღუპულ გმირებს.

ლაშა თაბუკაშვილის პიესები, მე-20 საუკუნის 70-იანი წლების ბოლოდან იდგმება, როგორც საქართველოში, ასევე, მის ფარგლებს გარეთაც. დრამატურგის ათამდე დაწერილი დრამატურგიული ნაწარმოებიდან, რამდენიმე იმ პერიოდიდან დაწყებული დღემდე დიდი პოპულარობით სარგებლობს. მათ შორის, ერთ-ერთ პირველ პიესას - „ათვინიერებენ მიმინოს“ - ხშირად ახორციელებენ სხვადასხვა თაობის რეჟისორები.

ხმის ჩამწერ სტუდიაში ამბის რეკონსტრუირება, პირველ რიგში, ხაზს უსვამს ჟღერადობას, აკუსტიკას: სახელებს. სპექტაკლის მთავარი პერსონაჟები ხმები და სახელები არიან, ტრანს-ეპოქალური მეტყველება. ვინაცვლებთ დაკარგულ დროში, რომელიც აქ არ არის, მაგრამ აქაა: სახელებშია; ჩვენ ვართ.

სწორედ ამ დამყაყებული გარემოს დანგრევას ცდილობს სუსტი, მაგრამ შთამაგონებელი სიყვარულის მოლოდინით აღსავსე, ნევროზებითა და პოეტური კეკლუცობით გამორჩეული ბლანში. თუმცა ნიუ-ორლეანის ეს კვარტალი (რამდენად ნატიფი ირონიაა, მას რომ „ელისეს მინდვრები“ ჰქვია) სტენლი კოვალსკის სამფლობელოა და ამ სივრცეს არავის დაუთმობს.

2020 წლის მარტის თვეში, თეატრალური უნივერსიტეტის დრამის რეჟისურის სტუდენტების ინიციატივით (ქეთევან სამხარაძე და დავით თარბა) სოციალურ ქსელში გამოჩნდა სახელოვნებო პლატფორმა „პიესების ონლაინ კითხვა/Plays Online Reading“, რომელმაც ონლაინ მაყურებლისთვის წარადგინა რამდენიმე თანამედროვე პიესის კითხვა, სხვადასხვა თაობის მსახიობებისა და სტუდენტების მონაწილეობით.

როდესაც კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მხარდაჭერით, ორთაჭალის N12 გამოსასწორებელი დაწესებულების ტერიტორიაზე ალტერნატიული არტ-სივრცე შექმნა (სადაც გამოფენები, პერფორმანსები და თეატრალური სპექტაკლებიც გაიმართა), ალბათ ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ შესაძლებელი იქნებოდა თანამედროვე ცეკვის თეატრის სპექტაკლის ნახვაც

დაახლოებით ერთსაათიანი „შექსპირის სონეტების“ ქორეოგრაფია სწორედ ლაშა რობაქიძეს ეკუთვნის, სცენოგრაფია - კახა ბაკურაძეს, ხოლო კოსტიუმები - ტატო გელიაშვილს. მუსიკა უფრო  ჭრელი და ამორფულია: ელექტრონული მუსიკით დაწყებული, ძლივს მბჟუტავი ლირიკული ხმებითა და თავად შექსპირის სონეტების ციტატებით დამთავრებული.

ქალწულ, მარტოხელა ქალს, რომელიც მაღაზიაში ცხოვრობს, მთელი სპექტაკლის განმავლობაში  თეთრი საღამური აცვია. თამთა მელაშვილის ეთეროს ცალკე აქვს სახლი, ხოლო რეჟისორმა ის მაღაზიაშივე დააბინავა - სწორი მიგნებაა, ქალის მთელი ცხოვრება, ფაქტობრივად, ის გარემოა, სადაც მუშაობს.

ის, რაც დღეს უკრაინაში ხდება, რა თქმა უნდა, ყველა ჩვენგანს აღელვებს. განსაკუთრებით, საქართველოში!.. რადგან რუსეთის მხრიდან აგრესია, ოკუპაცია, იმპერიული პოლიტიკა არაერთხელ საკუთარ ტყავზე ვიწვნიეთ... ჩვენს თვალწინ გათამაშებული წარმოდგენა 8-9 წლის წინანდელ მოვლენებს ეხება და ის რეალურად მომხდარ ისტორიას ეფუძნება. ბუნებრივია, ეს კიდევ უფრო ზრდის განცდის სიმწვავეს.

ლვოვის მარია ზანკოვეცკას სახელობის ნაციონალური აკადემიური დრამატული თეატრის ორპერსონაჟიანი სპექტაკლი - „ცხოვრება P. S.“ - ორი ადამიანის სიცოცხლეზეა, ცხოვრებაზეა, სიყვარულზე, სიკვდილზე და ომზეა, ყველაფრის დამანგრეველ, გამანადგურებელ ომზე.

პროექტი (პროექტის მენეჯერი სოფო-მარიამ ქორიძე), რომლის მზადება სხვადასხვა მიზეზების გამო სამიოდე წელი გაგრძელდა ჩემი აზრით, სრულიად ესადაგება იმ ჩანაფიქრს, რომელიც ლილი იოსელიან ჰქონდა. ნიშანდობლივია ისიც, რომ ამ პრემიერით იწყება მიხეილ თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრის ახალი ცხოვრება, მას შემდეგ რაც ამ თეატრს ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი იოანე (ვანო) ხუციშვილი ჰყავს.

„ირინეს ბედნიერება“ დავით კლდიაშვილის ერთ-ერთი საუკეთესო პიესა, არასდროს კარგავს აქტუალობას მიუხედავად იმისა რომ მისი დაწერიდან (1897 წ.) თითქმის საუკუნე გავიდა. დღესაც ქალებზე ძალადობის, ქმრის მიერ ცოლის მოკვლის იმდენი შემთხვევა ფიქსირდება, რომ დაუჯერებელიც კია, რომ ოცდამეერთე საუკუნეში ვიმყოფებით.

2016 წელს, როდესაც გიორგი ალექსიძის სახელობის „თბილისის თანამედროვე ბალეტი“ დაარსდა, ეს თანამედროვე ცეკვის თეატრის ლანდშაფტის მნიშვნელოვან ცვლილებას მოასწავებდა. რაც არამხოლოდ თანამედროვე ბალეტის განვითარებას, არამედ საერთოდ, ცეკვის თეატრის (თავისთავად, ტერმინი Contemporary Dance გაცილებით ფართო მნიშვნელობისაა და თანამედროვე ქორეოგრაფიის სრულიად განსხვავებულ მიმართულებებს გულისხმობს) წახალისება-განვითარებას გულისხმობდა.

თავისუფალ თეატრში პრემიერა შედგა: რეჟისორმა ირაკლი გურგენიძემ და შემოქმედებითმა ჯგუფმა (რომელიც ძირითად მოწვეული მსახიობებისგან შედგება) ტენესი უილიამსის „ტრამვაი სახელად „სურვილი“ წარმოადგინეს. სცენაზე ჭვავის ყანის მსგავსი დეკორაციაა და უნებლიედ გახსენდება ჯერომ სელინჯერის რომანი „თამაში ჭვავის ყანაში“, რომელიც გასული საუკუნის ამერიკის 50-იანი წლების ყოველდღიურობას ასახავს. რომანის გმირი ჭვავის ყანის პირად დგას, რომ შემთხვევით იქ მოთამაშე ბავშვები უფსკრულში არ გადავარდნენ.

დავით ჩხარტიშვილის მიზანი სულ სხვა იყო - დაედგა ტრილოგია ერთ კონკრეტულ ოჯახზე, სადაც დედა, მამა, ქალიშვილი და ვაჟიშვილი ერთი ოჯახის წევრები იქნებოდნენ, რომელთა ისტორიას მხოლოდ დროის გრძელი მონაკვეთი აშორებდათ ერთმანეთისგან.

ეს რეჟისორული სვლაა, ასე ვთქვათ ერთგვარი „ეშაფოტი“, რომელზედაც ინგრევა ოცნებები, იბადება ნიჰილიზმი და უიმედობა, ვლინდება ღალატი. ეს აღსარების საკანიცაა, სადაც ერთმანეთს საიდუმლოებებს უმხელენ და ცოდვებს აღიარებენ.

და მართლაც, ის აბსურდულ გარემოში აღზრდილი შვილია, რომელიც ოჯახისგან მოშორებით ცხოვრობს ზრდასრულობაში და ვერ და არ შეუძლია „ვინმე შეიყვაროს“, იმიტომ, რომ თავად არის უსიყვარულობის მორევში გაზრდილი და ჩამოყალიბებული, ესე იგი, თავისი ოჯახის წევრების მსგავსად „მარტოა“, როგორც სულიერად, ისე განცდებით.
 

გიგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის მუნიციპალურ დრამატულ თეატრში -  „მიმძიმს ამაზე საუბარი“ - პირველად ნახვის შემდეგ, რეჟისორს, ბატონ სოსო ნემსაძეს გავესაუბრე და საუბრის ბოლოს ვუთხარი: „ნამდვილი საშინელება იყო.“ ყოველ ჯერზე, ამ სპექტაკლის ნახვისას, მხოლოდ ერთი რამ მიტრიალებს თავში – საშინელებაა! საშინელებაა!..

სარკასტულ-იუმორისტული ჟანრის პიესა ამავე ხერხით დადგა რეჟისორმა. განწყობას ქმნის პირველივე სცენა, სანამ სპექტაკლი დაიწყება - ქორო (ანდრო შამუგია, მზეკო ჩარგაზია, ლანა ფიფია, თეა ცინცაძე) სიმღერით მოგვმართავს მაყურებელს, გამოვრთოთ მობილური ტელეფონები.

ომის გარდაუვალ სისასტიკეზე აგებული, ემოციით დატვირთული, ტრაგიზმით აღსავსე, უბედურებას მოცული ადამიანები, სულიერი ტკივილებისა და განცდების გაცხადება, მომავლის იმედის დაკარგვა და ამ ცხოვრებას შეგუებულ ინდივიდებს სპექტაკლში ,,ცუდი გზები’’ აცოცხლებენ არტისტები: სოფია სებისკვერაძე, გიორგი გასვიანი, ოთო ჩიქობავა, მამუკა მაზავრიშვილი, თამარ ბეჟუაშვილი და თეკლა სულაქველიძე, სანდრო ახმეტელის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში ირაკლი გოგიას რეჟისორობით.

თათა პოპიაშვილმა ჰენრიკ იბსენის „ჰედა გაბლერის“ თანამედროვე, საკუთარი ვერსია შექმნა, ჩვენი ცხოვრების უახლეს სურათებად წარმოადგინა და  4-აქტიანი პიესა  ერთმოქმედებიან სპექტაკლში მოაქცია. თვითონ პიესა  გურამი ღონღაძემ თარგმნა. მან და რეჟისორმა  ტექსტის ადაპტაციასა და ინსცენირებაზე იმუშავეს.

ახმეტელის თეატრის სცენიდან, რამდენიმე წლის წინანდელ ნამდვილ ისტორიებს გვიყვებიან, რომელიც დღევანდელი მსოფლიოსთვის ყველაზე აქტუალურ და მწვავე პრობლემას - ომს ეხება. ეს ის თემაა, რომელიც სამწუხაროდ, ახლა და ამ წუთას აქტუალურია, როცა ჩვენს მეზობელ და მეგობარ ქვეყანაში უკრაინაში ომი მძვინვარებს, რომელიც პირდაპირ და ირიბად ჩვენც გვეხება.

მსურს, აღვნიშნო სპექტაკლის ქორეოგრაფიული მხარე (ქორეოგრაფი - ნათია ჩიკვაიძე), რადგან ისეთ სინთეზურ ხელოვნებაში, როგორიცაა თეატრი, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება იმ გარემოებას, რომელიც არა კონკრეტულად ქორეოგრაფიულ დადგმას ეხება, არამედ პლასტიკით გადმოცემულ ნარატივს, რომელიც ამ შემთხვევაში ვფიქრობ, რომ შესაძლებელი იქნებოდა უფრო მეტად მეტყველი ყოფილიყო, ვიდრე ეს წარმოჩნდა სპექტაკლში ,,მედეაs01e06’’.

სტეფან ცანევი - ბულგარელი კლასიკოსია, რომლის 30 მდე პიესა და ლექსების კრებულები რამდენიმეჯერ გამოიცა სამშობლოში. მისი დრამატული ნაწარმოებები დიდი პოპულარობით სარგებლობს დღეს, თუმცა ნახევარ საუკუნეზე მეტია, რაც ისინი შეიქმნა.

გიორგი აფხაზავას ბეკეტი: რამდენიმე წლის წინ, თუმანიშვილის თეატრში, ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი აფხაზავამ, ბეკეტის „გოდოს მოლოდინის“ საინტერესო ინტერპრეტირება განახორციელა. 2022 წლის მარტის ბოლოს, თავისსავე დაარსებულ - კამერულ თეატრში - მაყურებელს „ბედნიერი დღეების“ რეჟისორული ინტერპრეტაცია-კონცეფცია შესთავაზა (რეჟისორის ასისტენტი ლევან ბაქრაძე).

კრიტი - ასე ჰქვია სპექტაკლს, რომელიც რეჟისორმა ცნობილი მწერლის, დიმიტრი მალიაგინის ლიტერატურული პირველწყაროს - ,,ბერი არსენის ცხოვრება“ - საფუძველზე განახორციელა.

„ერთ დღიან რიტუალს“, როგორც  თავად რეჟისორმა უწოდა, კიდევ მეტი ინტრიგა (თუ არა გადამწყვეტი) შესძინა სპექტაკლის გამართვის ადგილმა. კლასიკური პიესის ნახვა და ისიც ცირკში უახლეს  ქართულ სათეატრო სივრცეში ნამდვილი სიახლეა. თუმცა, მინდა აღვნიშნო, რომ თეატრის ისტორია, ამგვარ  პრაქტიკას დიდი ხანია იცნობს.

ლაშა შეროზია ახალგაზრდა ექსპერიმენტატორი რეჟისორია, ზუგდიდის თეატრში მისვლის მერე მისი არც ერთი სპექტაკლი ერთმანეთს არ ჰგავს, არა მხოლოდ რეჟისორული გადაწყვეტით, არამედ კონცეფციით, სცენოგრაფიით (თუმცა მხოლოდ ერთ მხატვართან თამარ ჭავჭანიძესთან მუშაობს).

თბილისის ცირკის არენას არ ახსოვს, როცა ცხოველთა მომთვინიერებელს, „შავ პუმას“ ან კომანდორის ქანდაკებას მსახიობები ასახიერებდნენ. საცირკო სანახაობაში განხორციელებული ჟან ბატისტ მოლიერის და ალექსანდრე პუშკინის „დონ ჟუანის ანუ ქვის სტუმარი“ პირველად აჟღერდა და გათამაშდა ცირკის თაღების ქვეშ.

დავით თარბა "ინტიმური თეატრის" ყველა ხერხის დაცვით აგებს წარმოდგენას. მისი, როგორც რეჟისორის ფუნქცია, თითქოს უჩინარია და ამავე დროს ხაზგასმული, საერთოდ ასეთი მუშაობის სტილი ახალგაზრდა რეჟისორისთვის ორგანულია, რაც ჩემთვისაც, როგორც კრიტიკოსისთვის, მისაღები და მოსაწონია.

სპექტაკლი „ინტერვიუ“ ეხება თანამედროვეობისთვის აქტუალურ თემებს და შესაბამისად ის რამდენიმე თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი: ეთიკური ნორმები, მათი რღვევა და მედიის მუშაობის მეთოდები. რეჟისორი მსახიობთა (მსახიობები: ლიზი კოტრიკაძე და გივი ბალანჩივაძე) საშუალებით გამოხატავს მოქალაქეობრივ პოზიციას და საზოგადოებას ახსენებს აღნიშნულ პრობლემებს, რომელთა გადაჭრაც საბოლოო ჯამში პროფესიული პასუხისმგებლობის გაღვივების გარეშე სრულიად შეუძლებელია.

შემთხვევითი არ არის, რომ ჯერ კიდევ შემორჩენილი „ბედნიერი დღეების“ ათვლას ბეკეტი სწორედ ქალს - ვინის მიანდობს. „არასოდეს დამავიწყდება სადღაც სივრცეში გამოკეტილი ქალის გამოსახულების სრულყოფილი სიმარტივე. შესაძლოა პიესის ფორმალურმა სიმკაცრემ ჩემს სათქმელს მეტი სიმძაფრე და ემოცია შესძინა“ - აღნიშნავს ერთ-ერთ ინტერვიუში დრამატურგი.

რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ ორი წლის წინანდელი, ხმაურიანი და ლამის სენსაციური დებიუტის შემდეგ (სპექტაკლი „ბალიშის კაცუნა“ თეატრალური უნივერსიტეტის სარდაფში, რომელიც   2019 წლის წინანდლის ახალგაზრდული პრემიით აღინიშნა), პოსტპანდემიურ თბილისს აპრილის ბოლოს  პრემიერა შესთავაზა: ათონელის ქუჩაზე მდებარე თეატრში მან თანამედროვე შოტლანდიელი დრამატურგის, დევიდ ჰაროუერის გახმაურებული პიესა „შავი ფრინველი“ დადგა.

2019 წლის 17 მარტს, მოძრაობის თეატრში, იოსებ ბაკურაძემ დანტე ალიგიერის მიხედვით დადგა „ღვთაებრივი კომედია“. მოგეხსენებათ დანტე ალიგიერი მეთოთხმეტე საუკუნეში მოღვაწეობდა და თოთხმეტი წლის განმავლობაში ქმნიდა ამ სქელტანიან ნაწარმოებს, რომლის ბოლომდე გააზრება და შეცნობა ძალიან რთულია. დღემდე  საკამათოა ასვე ამ გენიალური პოემის სახელწოდება, თავდაპირველად დანტემ მხოლოდ „კომედია“ უწოდა, ხოლო ღვთაებრივი პოეტის გარდაცვალების შემდეგ დაუმატეს ეპითეტად.

ახალგაზრდა რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ თეატრი ათონელზე წარმოადგინა შოტლანდიელი დრამატურგის დევიდ  ჰაროუერის დრამა „შავი ფრინველი.“ პიესა პირველად დაიდგა ქართულ სცენაზე, თუმცა რამდენიმე წლის წინ, სამეფო უბნის თეატრში მოეწყო პიესის საჯარო კითხვა (წაკითხვა მოამზადა რეჟისორმა თათა პოპიაშვილმა).

რუსთაველის ეროვნული თეატრის მცირე სცენაზე დადგმული „ძუნწი“ არ გახლავთ მხოლოდ გიორგი ერისთავის პიესის სცენური ინტერპრეტაცია, აქ შეხვდებით ავქსენტი ცაგარლის ხანუმას. ფაქტობრივად, რეჟისორი გოჩა კაპანაძე, რომელიც ტექსტის სცენური ვერსიის ავტორიცაა, ამ ორი ნაწარმოების კომპილაციას გვთავაზობს. შესაბამისად, სრულიად ახალ ისტორიას ერისთავისა და ცაგარლის სიუჟეტების მოტივებზე. უნდა ითქვას, რომ ორი სხვადასხვა ნაწარმოების ეპიზოდების გაერთიანება ერთ ამბად ოსტატურად მოახერხა რეჟისორმა.

პაატა ციკოლია დიონისური ტიპის დრამატურგია, მაგრამ აპოლონური ტიპის რეჟისორი, შესაბამისად, წინააღმდეგობა ტექსტსა და დადგმას შორის თვალშისაცემია. სცენაზე ციკოლიას უყვარს პლასტიკურობა, სადა და ფართო ფონი, ქანდაკება ქანდაკების სახით (ფორმათა გეომეტრია) და ქანდაკება მსახიობებში. სცენური მოქმედების აღმით ბალანჩინის ჰგავს (ქორეოგრაფიული ნაწილი „მოჭრილი თითის ამბავში“).

სოსო ნემსაძის „კუკარაჩა“ ნამდვილად არის მცდელობა ნოდარ დუმბაძის მოთხრობის ახლებურად და თანამედროვედ გადააზრების, კლიშეებისგან და შტამპებისგან თავის დაღწევის. თუმცა, რეჟისორი მაინც თავს იზღვევს და საბჭოთა მილიციელის სიყვარულის ამბავს, როგორც ათწლეულების წინ მომხდარ სევდიან ისტორიად წარმოგვიდგენს და არა როგორც დღევანდელობას.

რეჟისორ ირაკლი გოგიას „მედეა და ოიდიპოსი“ ახმეტელის თეატრში: პოსტინდუსტრიული დრამა ზესტაფონის ფეროშენადნობი ქარხნის უხილავი მუშების წასახალისებლად... და კლასიკურ წარმოდგენებში ნავარჯიშევი თეატრალების დასაბნევად.

ფანატიკური რწმენა ადამიანებს არ აძლიერებს. პირიქით, იგი მათ სიძულვილსა და ძალადობის სურვილს უძლიერებს იმ  ადამიანების მიმართ, რომლებსაც  იმის არ სწამთ, რისიც სხვებს. ნუთუ მაქვს უფლება, მქონდეს აზრი, მაგრამ სხვას ვართმევ უფლებას, ჰქონდეს ჩემგან განსხვავებული აზრი -  სამწუხაროდ, დღევანდელი საპატრიარქოს სახე  სწორედ ასეა ილუსტრირებული.

ციფრულ სამყაროში შექმნილი პერსონაჟები - სერფიტები ჰოლიზეუმის პავილიონში ვირტუალურ სივრცეში გაცოცხლდნენ. როგორც პროექტის ავტორები ირწმუნებიან ეს არის NFT (Non-fungible token) პერსონაჟების პირველი გაცოცხლება. სწორედ აქ, ამ პროექტში შეხვდა ერთმანეთს NFT, ვიდეო არტი, ელექტრონული მუსიკა და თეატრი ერთმანეთს.

მესხეთის თეატრმა კიდევ ერთი პრემიერა შესთავაზა თავის მაყურებელს - ფიქრია ყუშიტაშვილის პიესა „3+1“ რეჟისორ კახა გოგიძის დადგმით. პიესა მიხეილ თუმანიშვილის ფონდის (ხელმძღვანელი მანანა ანთაძე) მიერ ჩატარებული კონკურსის ერთ-ერთია გამარჯვებულია. თეატრალებისათვის ეს ფონდი ყველასთვის ცნობილია.

სპექტაკლი „თამაშის“ სახელით იქნა განხორციელებული (ისევე როგორც მისი ფრანგული ვერსია „Le jeu“), რაც ჩემი აზრით, ზუსტად ესადაგება იმას, რაც სცენაზე ხდება, არა როლების გათამაშების თვალსაზრისით, არამედ უფრო მეტი - იმის გარკვევით როდის „თამაშობდნენ“ პერსონაჟები საკუთარ ცხოვრებას, იქამდე ვიდრე ამ თამაშს წამოიწყებდნენ, თუ ახალა, როცა ამ თამაშის თამაშში არიან ჩართული (ბოდიშს ვიხდი ამ ტავტოლოგიისათვის, თუმცა რეალურად სცენაზე სწორედ ეს ხდება).

დათა თავაძის მიერ ქართულ სცენაზე დადგმული სპექტაკლებიდან ყველაზე მწყობრად გამართულ და დასრულებულ ნაწარმოებად (ჩემთვის) მაინც ითვლება „პრომეთე, დამოუკიდებლობის 25 წელი“, სადაც, დათა ზუსტი რეჟისორული ალღოთი ირჩევს მსახიობების გუნდს, ზუსტი რეჟისორული ალღოთი ანაწილებს ამოცანებს და მსახიობებიც ბუნებრივად, სიღრმისეული გააზრებით იღებენ რეჟისორისგან განკუთვნილ ფუნქციებს და გადასცემენ მაყურებელს საკმარისი ეგზალტაციით ნაზავ ექსპრესიულობას...
 

ექსპოზიცია-პერფორმანსი, რომელიც დიდი იშვიათობაა ჩვენს სახელოვნებო სივრცეში, აერთიანებდა ინსტალაციას, ვიდეო არტს, ტექსტსა და მუსიკას (მუსიკალური გაფორმება გიორგი ჯიქია). არტისტები შეეცადნენ დღემდე ამოუცნობი და ამიტომაც, მარადიულად მიმზიდველი მითოლოგიური სახე-ხატის - კოლხი მედეას მხატვრული სახის ახლებურ გადამუშავება-გააზრებას, რომლისთვისაც რეჟისორმა ვანო ხუციშვილმა თანამედროვე ბერძენი ავტორის ანდრეას ფლურაკისის მონოპიესის ტექსტი „მედეას ბურკა“ (თარგმანი სოფიო შამანიდი) გამოიყენა.

ვალერი ოთხოზორიას ახალი პიესის - „წმინდა ნაწილები“ (რომელიც აუცილებლად გახდება ფართო განსჯის საგანი არა მხოლოდ განსხვავებული ენობრივი სტრუქტურის, არამედ მასში მწვავედ და სწორად დასმული პრობლემის გამო), მთავარი გმირი, მონაზონი ნაზი დაავადებულთ სასწაულებრივად კურნავს, მაგრამ მას განკურნებულები პოლიციაში უჩივიან.

სპექტაკლი, რომელზეც ჩემი შთაბეჭდილება მინდა გაგიზიაროთ, გვიან ვნახე. იგი უკვე მესამე წელია ქუთაისის ლადო მესხიშვილის პროფესიულ დრამატული თეატრის რეპერტუარშია და 2020 წელს თეატრალური საზოგადოების „გრან პრი“ დაიმსახურა. ასე მოხდა იმიტომ, რომ სპექტაკლის ნახვა ქუთაისის თეატრის სცენაზე მინდოდა, სადაც დაიდგა იმ განსაკუთრებული სცენოგრაფიული და აზრობრივი გადაწყვეტილების გამო, რაც ახალგაზრდა რეჟისორმა ნინი მაღლაკელიძემ მიიღო.

უმძიმესი, გაუსაძლისი პირობების ფონზე ზუგდიდის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა, ლაშა შეროზიამ ადგილობრივ დასთან ერთად წარმოგვიდგინა სპექტაკლი - „ნოველები ცხოვრებიდან ანუ დიგი-დიგი, ბუმ-ბუმ, პუცი-პუცი“. რეჟისორის ჩანაფიქრი დროისა და ადგილის დისტორსიისკენ არის მიმართული, რაც სპექტაკლის მიმართ სხვადასხვა ასოციაციას იწვევს.

ბოლნისის თეატრმა, სამწლიანი შესვენების შემდეგ,  ოთხმოცი წლის იუბილე აღნიშნა. თბილისიდან მიწვეულმა რეჟისორმა, იოსებ ბაკურაძემ, მაიკლ ფრეინის კომედიური პიესით „ხმაური სცენის მიღმა“ გახსნა სეზონი. ეს ნაწარმოები არა ერთხელ დადგმულა ქართულ სცენაზე. მნიშვნელოვანია, რომ რეჟისორმა შემოქმედებით ჯგუფთან ერთად სცენის გაჩერებული წრე დაატრიალა, რომელიც 15 წელი უფუნქციოდ იყო.

ანდრეას ფლურაკისის „მედეას ბურკას“ შესახებ, რომელიც წარმოდგენისთვის თითქოსდა უცნაურ ადგილას - დიმიტრი შევარდნაძის სახელობის ეროვნული გალერეის საგამოფენო სივრცეში გაიმართა. მისი რეჟისორი იოანე (ვანო) ხუციშვილია, რომელსაც ეს პროექი დიდი ხანია ჩაფიქრებული ჰქონდა.

რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა, რომელიც გორის თეატრის ხელმძღვანელობდა, პირველი „გასვლა“ ახალციხის თეატრში განახორციელა. მისი არჩევანი შეჩერდა ნიკოლაი გოგოლის კომედიაზე „მოთამაშეები“, რომელიც „შულერების“ სახელით მოგვევლინა.

აკადემიურ თეატრთან პაექრობაში შესული ახალგაზრდული თეატრი მსახიობს ეთიკურ ფუნქციას აცლის, რა დროსაც სუბიექტი (მსახიობი) ხდება ცარიელი სხეული (ფეტიშის ობიექტი - სხეული, რომელსაც არ გააჩნია ისტორიულ-მენტალური მეხსიერება) საბოლოო ჯამში ასე ვიღებთ მომაკვდავ სივრცეს, სადაც შექსპირის, შილერის, მოლიერის, ბრეხტის და სხვა დიდი დრამატურგების პიესები ინსცენირებისას შინაარსისგან იცლება, რჩება ფასადი ფიშლის და ვაისის (ყალბი) რედი-მეიდების სტილში.

რეჟისორები ბრაზობენ როცა თეატრმცოდნეები ცდილობენ დააზუსტონ რომელ მიმართულებაში მუშაობს სპექტაკლის დამდგმელი, რომელ ჟანრს მიეკუთვნება მათი ნამუშევარი, თუმცა... სპექტაკლის საფუძველზე ვცდილობთ განვსაზღვროთ რა სტადიაზე იმყოფება ჩვენი სამყარო, რა გველის მომავალში, რომლის ხილვათა წვდომასაც სწორედ ისინი ახერხებენ  ხოლმე  და განათავსებენ თავიანთ ქმნილებებში.

„ნოე“ არის სპექტაკლი, რომელზეც, ჩემი აზრით, მოგვიანებით, გვიან, ან წლების შემდეგ უნდა ისაუბრო; უნდა გაიხსენო, როგორც ბავშვობა, როგორც წარსული, შესაძლოა როგორც ის, რაც არ გვახსოვს, ისტორია პრეისტორიული, მაგრამ აქ და ახლა; ისტორია, როგორც ანტი-ისტორია, ისტორია, რომელსაც უარყოფ; უნდა გაიხსენო, როგორც უარყოფის უარყოფა; გახსენება, როგორც დიალექტიკურად ფილოსოფოსობა.

ორი სხვადასხვა თაობის მსახიობის - ირინა მეღვინეთუხუცესისა და ბექა მეძმარიაშვილის დუეტი უდავოდ შთამბეჭდავია. როგორც თავად პერსონაჟები, ვერც ისინი იარსებებენ სცენაზე ერთმანეთის გარეშე. ირინა მეღვინეთუხუცესი თითოეული მზერით, სიტყვითა თუ ჟესტით ,,ეფერება'' ჰელვერს.

UNMEMORY (აი, ასე უთარგმნელად,  გამოგონილი - ხელოვნურად შექმნილი სიტყვით. ასე მხოლოდ ერთ ძველ კომპიუტერულ თამაშს ერქვა - მეხსიერების დაკარგვაზე და მისი ლაბირინთებიდან გამოსავლის ძიებაზე) როგორც ხსოვნის კონტრაპუნქტი -  უწყვეტად,  თითქმის ორი საათი გრძელდება და სხვადასხვა ხერხითა და ფორმით, ჟანრშიც კი,  წრეში აქცევს და კეტავს მაყურებელს. აშკარად შეიგრძნობა ჩაკეტილობის. ვითარებიდან გამოუვალობის მდგომარეობაში ყოფნისა და სამყაროს ასეთად აღქმის არსებობა. ფარული შეგრძნება და გზავნილები. 

 „ბედნიერი დღეების“ გარემო, უდაბნოა, რომელსაც დასასრული არ გააჩნია და,  პროექციის საშუალებით, სცენის სიღრმეში ჰორიზონტზეა გადაჭიმული, რაც უფრო ამძაფრებს მიუსაფრობის შეგრძნებას (სცენოგრაფი სოფიკო კიკაბიძე), და, რასაც თან ახლავს მოვლენის შესაბამისი, მაყურებლის ყურსა და გრძნობათა ბუნებაზე ემოციურად მოქმედი მუსიკალური გაფორმება, რომელიც რეჟისორმა კომპოზიტორ გია ყანჩელის მელოდიებით გააფორმა.

ვფიქრობ, რომ „ღმერთები“ შეშლილობაზეა. შესაძლოა, მისი შინაარსი ოდნავ სხვაა, მაგრამ მისი სტიქია, მისი ფორმა, მისი პათოსი და ეთოსი სიგიჟეა. და თუკი სიგიჟე, როგორც დღესასწაული (სიგიჟე-დღესასწაული, სიგიჟის დღესასწაული, როგორც გაგიჟების დღესასწაული) თეატრის დაფარული საფუძველია, რომელიც თეატრის მექანიზმმა ალაგმა და რაციონალურ ფარგლებში მოაქცია, გონების კულტურულ მანქანად გარდაქმნა, მაშინ გამოდის, რომ ნებსით თუ უნებლიეთ, „ღმერთები“ სწორედ ამ პირველყოფილ, თეატრამდელ სტიქიას რეზონირებს, სწორედ იმ ნიადაგზე ან იმ იმპულსებიდან (ყველაზე ცოტა, იმპულსებისკენ) ვიბრირებს.

რეჟისორმა სოფიო ქელბაქიანმა სპექტაკლისთვის შესაფერი პირობები შექმნა, მასვე ეკუთვნის სცენოგრაფიაც. თეატრში არსებული გარემო, სივრცე და სცენის განათება, რომლის შესახებაც სტრინდბერგი პიესის შესავალში წერდა, სპექტაკლის ფორმას მოუხდა.

გოგი მარგველაშვილის „ჰელვერის ღამე“  ალექსანდრე გრიბოედოვის სახელობის სახელმწიფო აკადემიურ თეატრში, ინგმარ ვილკვისტის (იაროსლავ სვერჟიჩი) პიესაზე, ალბათ დღეს მეტი სიმწვავით აჟღერდა და ახალი „თვისებებიც“, შეიძინა, ვიდრე მაშინ შეიძლება ყოფილიყო, როდესაც შემოქმედებითმა ჯგუფმა სპექტაკლზე მუშაობა დაიწყო.   

გოგი მარგველაშვილის „ჰელვერის ღამე“  ალექსანდრე გრიბოედოვის სახელობის სახელმწიფო აკადემიურ თეატრში, ინგმარ ვილკვისტის (იაროსლავ სვერჟიჩი) პიესაზე, ალბათ დღეს მეტი სიმწვავით აჟღერდა და ახალი „თვისებებიც“, შეიძინა, ვიდრე მაშინ შეიძლება ყოფილიყო, როდესაც შემოქმედებითმა ჯგუფმა სპექტაკლზე მუშაობა დაიწყო.   

სამეულ ბეკეტის „გოდოს მოლოდინში“ გოგი ჩაკვეტაძის სპექტაკლია, რომლის პრემიერაც მარტის ბოლოს გაიმართა და სცენაზე ამ ოთხი პერსონაჟიდან (ბექა პაპუაშვილი, ლაშა წიფლაშვილი, დათა ხუნაშვილი, ლექსო ცინკვერაშვილი-რაზმაძე) მისი სტუდიის კურსდამთავრებულებიც არიან. აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ მსახიობებმა შესანიშნავად გაართვეს თავი რთულ ამოცანას, ვინაიდან აბსურდის ეს პიესა როგორც წესი „მახეს უგებს“ შემსრულებლებს.

მსოფლიო დრამატურგიაში ავგუსტ სტრინდბერგის „ფრეკენ ჟული“ ერთ-ერთი იმ პიესათაგანია, რომელსაც ავტორმა თითქმის ათ გვერდიანი შესავალი დაურთო, სადაც ზუსტადაა მოცემული არა მარტო პიესის ჟანრობრივი თავისებურებანი, არამედ პერსონაჟთა ხასიათები და მიზანსცენებიც კი.

სლავომირ მროჟეკის დრამატურგია თანამედროვე ქართულ თეატრისთვის არ არის ახალი. სხვადასხვა თეატრში და სხვადასხვა დროს, იდგმებოდა მისი „ემიგრანტები“, „სტრიპტიზი“, „ღია ზღვაში“, „პოლიცია“. „ქვრივები“ კი პირველად დაიდგა საქართველოში და თანაც ძალიან განსხვავებული და უცნაური ინტერპრეტაციით. ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი გამყრელიძემ შეცვალა პერსონაჟები და ქვრივი ქალების ნაცვლად პიესა დადგა ქვრივ მამაკაცებზე.

„დეკალოგი“ - სამეფო უბნის თეატრშის ქართულ-პოლონური კოლაბორაციაა. პოლონელმა რეჟისორმა, ვოიტეკ ფარუგამ (თავის ქვეყანაში ერთ-ერთი გამორჩეული რეჟისორია. 2016 წელს მარჯანიშვილის თეატრთან და თბილისის საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალთან ერთად სპექტაკლი „მარცხენა მაღალ ქუსლებზე“ დადგა) საკმაოდ წარმატებული და ცნობილი ეკრანიზაციის სასცენო ვერსია წარმოგვიდგინა. სპექტაკლი თავისთავად უკვე ინტერესს იწვევს - რისი თქმა სურს  შენს ქვეყანაში პოლონელ  რეჟისორს და რაც  ყველაზე მთავარია, სპექტაკლი მოლოდინს გაამართლებს თუ არა.

ომის და ომში მყოფი ადამიანების ამბავს დათა თავაძე ზოგჯერ იუმორითა და თვითიორნიით ჰყვება, განსაკუთრებით ეს გამოსჭვივის ზინასა (თამარ მდინარაძე) და თინას (შორენა გვეტაძე) დიალოგებში. ომის სიმძიმეს მათი ოდნავ აბსურდული დიალოგები ამსუბუქებს. საბა ასლამაზიშვილის ინტერპრეტაციაში კი იუმორის კვალი გამქრალია და ის მხოლოდ დრამატული პასაჟებით არის დატვირთული.

გაცილებით რთულია ემსახურო ქართულ თეატრს იქ, სადაც ყოველი წარმოდგენის განხორციელება მრავალ სირთულეებთან არის დაკავშირებული, ვიდრე, ქვეყნის რომელიმე წამყვან თეატრში, რომლის თანამედროვე, მოდერნიზებული მატერიალურ - ტექნიკური ბაზა თუ სამსახიობო ანსამბლი იძლევა პროფესიული რეალიზების სრულ შესაძლებლობებს. ზურაბ ხვედელიძემ რთული გზა აირჩია, მთელი ცხოვრება იყო იქ სადაც ყველაზე მეტად ჭირდებოდა ქართულ თეატრს.

ზოგადად, ექსპერიმენტული სივრცე, როგორც ვიცით,  სივრცეა, რომელშიც დარღვეულია თეატრის „ტრადიციული“ დარბაზის გეგმა, სქემა, განლაგება და წესრიგიც და რომელიც  სპექტაკლის მოქმედების  განვითარების, აწყობის თავისუფლებასა და სხვაგვარი, თუნდაც კომპოზიციური, სტრუქტურული  გადაწყვეტის შესაძლებლობებს იძლევა.

 „ინტრო“ - მედიტაცია, საკუთარი სხეულიდან გასვლაა. აქ მსახიობების ყოველი მოძრაობა ავანსცენიდან ნათქვამი სიტყვის ტოლფასია. „სულ რაღაცის რატომ გვეშინია?“; „ვის ადარდებს მომავლისკენ რომ მივდივართ ხოხვით“; „როცა დღე ღამეზე ბნელია…“; „ჩვენ არ გავქრებით...”- რეჩიტატივებს კახა ბაკურაძე ხშირად მიმართავს, რაც ფაქტობრივად რეჟისორის ხელწერად იქცა. ამ ხერხით პროტაგონისტი ინტონაციურად აქცენტირებს პრობლემებზე, რომლებიც ასე აქტუალურია დღეს.

 დრამის რეჟისორთა ინტერესი თოჯინური სპექტაკლების მიმართ, განსაკუთრებით მას შემდეგ გაიზარდა, როდესაც ამ ჟანრში პროფესიული რეჟისურა ჩამოყალიბდა. (გავიხსენოთ, მაგალითად ინგლისელი რეჟისორის გორდონ კრეგის თეატრალური ექსპერიმენტი,  თოჯინა- მარიონეტის მონაწილეობით).   

გრიბოედოვის თეატრში თანამედროვე პოლონელი ინგმარ ვილკვისტის „ჰელვერის ღამის“ პრემიერა შედგა, რომლის რეჟისორი გოგი (გიორგი) მარგველაშვილია.   ჰელვერის ღამე არა ერთხელ დადგმულა ქართულ თეატრებში თუმცა პიესის თემა  განსაკუთრებით ახლა თითოეულ მოქალაქესთან ყველაზე ახლო და აქტუალურია. 

რას წარმოიდგენდა გოგი მარგველაშვილი, რომ მისი ახალი ნამუშევრის პოლონელი დრამატურგის „ჰელვერის ღამის“ საპრემიერო ჩვენება რუსეთ-უკრაინის ომს დაემთხვეოდა, ან ირინა მეღვინეთუხუცესი, რომ მისი პერსონაჟი ალყაშემორტყმულ ბინაში აღმოჩნდებოდა ზუსტად ისე, როგორ ახლა მისი უახლოესი ნათესავები იმყოფებიან ქალაქ ხარკოვში.

„არ გვიხდით?! არ გადავიხდით“ - სოციალურ-პოლიტიკური კომედია, სატირა, ტრაგიკომედია, ფარსი, გროტესკი, აბსურდამდე მისული ფანტასმაგორიაა, რომლის  სამეტყველო „ენად“ და მთავარ გამომსახველ ხერხად რეჟისორი „შავ“ იუმორს მიმართავს (როგორც დრამატურგი) და გადაჭარბების (გადაცდენის) გარეშე თავისუფლად, ლაღად, მოქნილად იყენებს.

რუსთავის გიგა ლორთქიფანიძის სახელობის პროფესიულ მუნიციპალურ თეატრში მორიგი პრემიერა გაიმართა. წარმოდგენილი იყო ნოდარ დუმბაძის „კუკარაჩა“, რომლის ავტორი და რეჟისორი სოსო ნემსაძეა.

დათა თავაძის „დედაომი“  გლობალურ ომზე, ძალადობაზე, უსიყვარულობაზეა. ომი - ოჯახში, დედა-შვილს შორის, სხვადასხვა თუ ერთი სქესის წარმომადგენელს შორის, მეგობრებს შორის, ქვეყნებს შორის... ავტორის მიერ შექმნილ ტექსტში დახვეწილი იუმორიც არსებობს, რაც მკითხველს გადმოცემული ტრაგიკული, მძიმე ამბის აღქმაში ეხმარება.

ოზურგეთში დადგმული წარმოდგენა ეს არის დრამა-აქცია ომზე და მის ტრაგიკულ შედეგებზე. რამდენიმე სიტყვა თვის პიესაზე: „დედაომი“ - 2008 წლის ომის გამოძახილია. მაშინ დათა თავაძე ჯერ მხოლოდ 18-დე წლის იქნებოდა, მაგრამ ეს საშინელება მკვეთრად ჩაიბეჭდა მის მახსოვრობაში. შემდგომ იყო სტუდენტობა, „როიალ ქორთის “ ახალგაზრდა დრამატურგთა სემინარი, და იქ დაწყებული მისი პიესა „დედაომი“ შერჩეულ იქნა „აქტუალური დრამის კვირეულისთვის“ კიევში.

კომედიური ხასიათის მუსიკალურ ნაწარმოებში, რეჟისორი სცენოგრაფის (მხატვარი: ნინო კიტია) დახმარებით გვაჩვენებს ზღაპრულ სამყაროს, თავისი კოსტიუმებით თუ დეკორაციით, რომელიც ნამდვილად შთამბეჭდავია. თანამედროვე ყოფითი სიმღერები და ქორეოგრაფია (ქორეოგრაფი: დათო მეტრეველი) ის გამომსახველობითი საშუალებებია, რომელიც სპექტაკლს კრავს.

საპრემიერო სპექტაკლში გიორგი გაგნიძესთან ერთად მონაწილეობდნენ და წამყვან პარტიებს ასრულებდნენ - ლეგი იმედაშვილი, ოთარ ჯორჯიკია, გიორგი ჭელიძე, ანასტასია სოლდირევა (იტალია), ირინა შერაზადიშვილი, თამაზ საგინაძე, მარიამ ქობალიანი და რა თქმა უნდა, ჩვენი დიდებული გუნდი („სოლისტების“ გუნდი - გუნდი, რომლის მთელი შემადგენლობა „სოლისტია“ და რომელიც მსოფლიოს საოპერო გუნდებს არ ჩამოუვარდება), ავთანდილ ჩხენკელის ხელმძღვანელობით.

მეოცე საუკუნის მიწურულს 90-იან წლებში, როდესაც საკმაოდ რთული დრო იყო მთელი მსოფლიოსთვის ადამიანის შინაგანმა სამყარომაც დაიწყო ნგრევა. კაცობრიობა თავისი არსებობის დღიდან იბრძვის და ომობს მსხვერპლი ფაქტობრივად გამუდმებით საფრთხის ქვეშაა.

ინგმარ ვილკვისტის პიესა და გიორგი მარგველაშვილის სპექტაკლი ეხება სხვადასხვა სახის პრობლემას, მაგრამ მთავარი არის - ბრბოს მიერ განსხვავებული ადამიანების მოსპობის სურვილი. მართალია, დღეს საკონცენტრაციო ბანაკები არ გვაქვს და სხვადასხვა რასის წარმომადგენლებს თუ შშმ პირებს გაზის კამერაში არ ათავსებენ, მაგრამ დამეთანხმებით, რომ ხშირად იმ ადამიანების უფლებები ირღვევა, რომლებიც სხვებს არ ჰგვანან, არ აქვს მნიშვნელობა ეს იქნება აუტისტური სპექტრის მქონე ადამიანი, თუ განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციის წარმომადგენელი.

ურთიერთობების „ფაქიზი ლირიკა“ გათამაშდა გრიბოედოვის სახელობის თბილისის რუსული დრამატული თეატრის სცენაზე, სადაც, კამერულ გარემოში, ჩაკეტილ, სერი და რუხი ტონალობის, ცისფრიდან ლურჯში გარდამავალი განათების სივრცეში, რომელიც სიცივის შეგრძნებას გიტოვებს, მიუხედავად წვრილბურჟუაზიული, სლავურ-პოლონური სცენოგრაფიისა (მხატვარი: შოთა ბაგალიშვილი), საიდანაც მკვეთრად იგრძნობა ტრადიცია და ეროვნულობა, რეჟისორმა გიორგი (გოგი) მარგველაშვილმა პოლონერი დრამატურგის ინგმარ ვილკვისტის - „ჰელვერის ღამე“ - პიესა გააცოცხლა და, მაყურებელს წარმოუდგინა ინტელექტუალური სპექტაკლი ფსიქო-დრამატულ, ფსიქო-სოციალურ ჭრილში აგებული.

„ჰელვერის ღამე“, რომელიც  განსაკუთრებული ინტენსივობით ხორციელდება სხვადასხვა ქვეყანაში, საქართველოშიც არაერთხელ დაიდგა თბილისსა თუ რეგიონულ თეატრებში. ამჯერად, „ჰელვერის ღამის“ საინტერესო ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა გოგი (გიორგი) მარგველაშვილმა გრიბოედოვის თეატრში.

ტრილოგიის ორივე ნაწილი საკმაოდ რთული და ემოციური ნამუშევარია. მინდა ხაზი გავუსვა იმ ფაქტსაც, რომ რეჟისორი დავით ჩხარტიშვილი მნიშვნელოვან და საკმაოდ თვალსაჩინო ჯაჭვს აბამს სპექტაკლებს შორის. ორივე ნაწილს ერთმანეთთან ძალიან ბევრი საერთო აქვს, დაწყებული რეჟისორული გადაწყვეტებითა და ჩანაფიქრებით, დამთავრებული მაყურებლის განლაგებით და კიდევ ბევრი სხვა რამ, უფრო მარტივიც და რთულიც.

ახმეტელის თეატრში  „მედეა და  ოიდიპოსი“ თანამზრახველებად მოგვევლინნენ და ეცადნენ, (ნამდვილად ცდა არ დაუკლიათ), რომ კარგი გემოვნებიანი სპექტაკლი ეჩვენებინათ.  სპექტაკლის რეჟისორი ირაკლი გოგია გახლავთ, პიესის ავტორი კი ანტონინ მარტო (ირაკლი კაკაბაძე). სპექტაკლის სათაურმა დიდი ინტერესი და ინტრიგა გამოიწვია ჩემში, თან როდესაც გავიგე, რომ ახმეტელის თეატრში პროტაგონისტად  რუსთაველის თეატრის მსახიობი მანანა აბრამიშვილი გვევლინებოდა  ნახვის მოლოდინი  კიდევ უფრო გამიმძაფრა.