დავით ბუხრიკიძე

ცეკვა „ვარდისფერის თოვლის“ თანხლებით;

მარიამ ალექსიძემ გალაკტიონის ლექსები თანამედროვე ქორეოგრაფიის ენაზე გააცოცხლა

​

როგორ შეიძლება იცეკვო ლექსის თანხლებით, რომელსაც საკუთარი რიტმი და მუსიკა აქვს? რა ემართება სხეულს, როცა ის პოეზიას „უსმენს“ და თანაც მუსიკის ენით „ლაპარაკობს“ ? სად გადის საზღვარი ქორეოგრაფიის გამომსახველობასა და პოეზიის შესაძლებლობას შორის?

ამ საკმაოდ რთულ კითხვებზე პასუხის გასაცემად თანამედროვე ცეკვის მოყვარულებს „თბილისის თანამედროვე ბალეტის“ წარმოდგენის - „დოვინ-დოვენ-დოვლის“, ნახვას ვურჩევდი. დასს რამდენიმე წლის წინ სახელგანთქმული ქართველი ქორეოგრაფის, გიორგი ალექსიძის სახელი მიენიჭა და სიმბოლურია, რომ ამ წარმოდგენის ფინალში გიორგი ალექსიძის ერთ-ერთ ქორეოგრაფიულ ნომერს დასის სამხატვრო ხელმძღვანელი და მისი ქალიშვილი, მარიამ ალექსიძე ცეკვავს. 

​

სხვათა შორის, როდესაც თბილისის მერიის ძალისხმევითა და მარიამ ალექსიძის ხელმძღვანელობით თანამედროვე ბალეტის კამერული დასი - „თბილისის თანამედროვე ბალეტი“ დაარსდა, ერთ-ერთი პირველი და მნიშვნელოვანი პროექტი სწორედ „დოვინ-დოვენ-დოვლი...“ იყო.

​

„თბილისის თანამედროვე ბალეტის“  რეპერტუარში, რომელიც  კალეიდოსკოპივით ჭრელ, მრავალფეროვან და ზოგჯერ ფრაგმენტულ შთაბეჭდილებას ტოვებს, „დოვინ–დოვენ–დოვლი…“ მაინც გამორჩეულია და ალბათ, ამიტომაც დამკვიდრდა დასის რეპერტუარში. ეს არის დაახლოებით ერთსაათიანი ქორეოგრაფიული წარმოდგენა გალაკტიონის ლექსებისა და კლოდ დებიუსის, გუსტავ მალერის და ალან ბერგის მუსიკის თანხლებით.

​

ამ არითმიულ, უფრო კი ექსპერიმენტულ და ნეოკლასიკური ქორეოგრაფიული ენით გაჯერებულ წარმოდგენაში აირეკლება თანამედროვე ბალეტის ელემენტები, პოეზიის სიმსუბუქე თუ სიმძიმე, გალაკტიონის გენიალური ტექსტები, კლასიკური მუსიკაც და მათი „გამხმოვანებელი“ სცენაზე - მოცეკვავეთა სხეულები.

​

მარიამ ალექსიძე:
„პოეზიას, რომელიც თავისთავად ერთი დიდი მუსიკაა, შეუძლია ამომწურავად გადმოსცეს სათქმელი. ის შეიძლება უდიდესი ემოციური და ინტელექტუალური თანაგანცდის მიზეზი გახდეს. პოეზია თავისთავად, თვითკმარი და თვითმყოფადია, ამდენად, ერთი შეხედვით, რთულია ეს თვითმყოფადობა სინთეზურად მოარგო ხელოვნების სხვა დარგს, ჩვენს შემთხვევაში ცეკვას. ქორეოგრაფი უნდა შეეცადოს ოქროს შუალედი დაიცვას სიტყვასა და ცეკვას შორის და ამავე დროს, ემოციურ-შინაარსობრივ ზღვარზე გაიაროს.“

რუსთაველის თეატრის მცირე სცენაზე ერთმანეთს ენაცვლება გალაკტიონის ნერვული რიტმით წაკითხული „მთაწმინდის მთვარე“,  გოგი ალექსიძის რეპეტიციის ვიდეოფრაგმენტი და თავად მარიამ ალექსიძის სოლო “მთაწმინდის მთვარის“ ფონზე. თვალისა და ყურისათვის საამო ამბებს შორის კი „თბილისის თანამედროვე ბალეტის“ დასის ცხრა წევრი, გალაკტიონის პოეზიას საკუთარ სხეულებრივ შესაძლებლობებს უხამებს. 

​

„დოვინ-დოვენ-დოვლი...“ ეს არის წარმოდგენა, რომელშიც სხეულის ენა და პოეზიის ენა ერთმანეთს რითმასავით ავსებს. თუმცა, გალაკტიონის პოეტურ ხატებთან ქორეოგრაფიული ენისა და ცეკვის დაკავშირება ბევრად რთულია. ეს პირველ რიგში, თავად ქორეოგრაფის სუბიექტური წარმოსახვით არის განპირობებული. მოცეკვავეთა სხეულები ბუნებრივად მიჰყვება გალაკტიონის ლექსის რიტმს და მათთან ერთად, მაყურებელს ისეთ სამყაროში ეპატიჟება, სადაც სიზმრისეული განცდები უფრო სჭარბობს, ვიდრე რეალური.

​

მოცეკვავეები ცნობილი ქართველი მსახიობებისა თუ მთარგმნელების წაკითხულ გალაკტიონის ლექსებს თავიანთი სხეულების რიტმისა და ტემპზე გამოჭრილი „თარგივით“  მოირგებენ, მოიზომავენ და შემდეგ სხეულის „ქსოვილად“ აქცევენ. ეს იოლი სულაც არაა, მითუმეტეს, როცა კლასიკური მუსიკა ცალკე დრამატურგიას ქმნის. ამიტომ მუსიკის, პოეზიისა და სხეულის კავშირი, ასე ვთქვათ, „ლინკი“ მაყურებლისთვის  ზოგჯერ ძნელად გასაგები და აღსაქმელია. პირველ რიგში იმიტომ, რომ პოეზიას ცალკე სემანტიკური შინაარსი აქვს და მუსიკას - ცალკე.

​

ზაზა ლებანიძის, ზაზა პაპუაშვილის, დავით წერედიანის. ვახტანგ ჯავახაძისა და აკაკი ხინთიბიძის წაკითხულ გალაკტიონს ქორეოგრაფიის ენაზე „თარგმნიან“ მოცეკვავეები -  ნინო გოგუა, ნათია ბუნტური, მარიამ დარჩია, ანარ მიქაილპოვი, ინტიგამ მამედოვი, მარიამ ქოიავა, ნატალი კუკულაძე, თინათინ მჭედლიძე , გვანცა გელაშვილი... თუმცა დასის შემადგენლობა ხშირად იცვლება, რის გამოც სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა შემადგენლობა შეიძლება ვიხილოთ. ამ წარმოდგენას „თბილისის თანამედროვე ბალეტი“  მხოლოდ რუსთაველის თეატრის მცირე სცენაზე წარმოადგენს და მხოლოდ გარკვეული დროის ინტერვალში. რადგან „თბილისის თანამედროვე ბალეტს“ საკუთარი სცენა ჯერ-ჯერობით არ გააჩნია.

 

 „თბილისის თანამედროვე ბალეტის“ დასის მთავარ შემოქმედებითი   ტენდენციები:

 

-ლტოლვა ნეოკლასიკური საბალეტო ენისადმი (მორის ბეჟარის, ირჟი კილიანის, უილიამ ფორსაიტის, პოლ ტეილორის, და სხვათა შემოქმედების ანარეკლები), რაც როგორც სიუჟეტურ, ისე აბსტრაქტული საბალეტო წარმოდგენებში მოიაზრება და წარმოჩინდება;

 

-მინიმალისტური ხაზების, პირველქმნილი ჟესტებისა და სისადავისკენ სწრაფვა, რაც გამოხატულ კამერულ-ფსიქოლოგიურ ატმოსფეროშია მოქცეული (ალბათ, უფრო სახელოვანი მამის, გოგი ალექსიძის გავლენით);

 

ერთიანი არტისტული პლატფორმის შექმნის მცდელობა, როდესაც ქორეოგრაფიული წარმოდგენა ეყრდნობა მოწვეული კომპოზიტორის, დრამატურგისა თუ მხატვრის ერთიან ნამუშევარს (ბალეტი „გურჯი ხათუნი“ ამის კარგი ნიმუშია, სადაც გაერთიანდა იოსებ ბარდანაშვილის მუსიკა, დავით ტურაშვილის ლიბრეტო და ანკა კალატოზიშვილის მხატვრობა და კოსტიუმები);

 

ფოლკლორული და ეთნოგრაფიული საწყისების ძიება და თანამედროვე ქორეოგრაფიასთან მათი დაკავშირება (ბალეტები „აჭარპანი“, „ჰარირა“, „ხამსე“). ქართული ბალეტის ფოლკლორულ ტრადიციას თავის დროზე ვახტანგ ჭაბუკიანმა ჩაუყარა საფუძველი („მთების გული“, „გორდა“), შემდეგ ის გიორგი ალექსიძემ განავრცო, დღეს, უკვე ამ ტრადიციად ჩამოყალიბებული ისტორიის გაგრძელებას მარიამ ალექსიძე ცდილობს;

 

მკვეთრად განსხვავებული და ლამის ანტაგონისტური - ელექტრონული და ბაროკოს მუსიკის გამოყენება, საბალეტო წარმოდგენებში „ალვა“, „მეტამორფოზები“, „ქუჩა“;

 

თანამედროვე ცეკვის საზღვრების გაფართოების მცდელობა და თანამედროვე ცეკვაში სოციალური თემატიკის შემოტანის მცდელობა („12 პაემანი“, რომელიც გასულ წელს ორთაჭალის გაუქმებულ, N12 გამოსასწორებელი დაწესებულების ტერიტორიაზე გაიმართა);

 

-თეატრის მსახიობების თანამონაწილეობა და ჩართვა და  საბალეტო პროექტებში („ჰარირა“ და „შექსპირი, სიყვარული“ რუსთაველის თეატრის სცენაზე) ამ პროექტებში გაერთიანებულია თეატრი, ცეკვა, მუსიკა და პოეზია; ასევე  შექსპირის სონეტების აუდიოჩანაწერი დიდი ბრიტანელი მსახიობების - ჯონ გილგუდისა და ალან რიკმანის მონაწილეობით.