მაკა (მარინე) ვასაძე

„30 ვერცხლზე“ გაყიდული საზოგადოება

(„მსხვერპლნი“ რუსთაველის ეროვნული თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე)

​

დავით კლდიაშვილის ნაწარმოებებს, დრამატურგიულსა თუ პროზაულს, საუკუნეზე მეტია დგამენ ქართულ თეატრში, განსხვავებული ხელწერის, სტილის, სხვადასხვა თაობის, სხვადასხვა პროფესიული დონის რეჟისორები. გენიოსი ავტორის შემოქმედება ყოველ მათგანს საკუთარი სათქმელის პოვნის შესაძლებლობას აძლევს და ისინი თავისებურ ინტერპრეტაცია-კონცეფციაში აქცევენ მას. მაინც რატომ არიან კლდიაშვილის პერსონაჟები საინტერესოები და მიმზიდველები რეჟისორებისთვის? რა ახალ სათქმელს ხედავენ ისინი მის ნაწარმოებებში? მწერლის მიერ დასმულ რა პრობლემებს  უსადაგებენ თავიანთ ჩანაფიქრს და აცოცხლებენ სცენაზე? რატომ არ ჩამოდიან კლდიაშვილისეული პერსონაჟები დღესაც სათეატრო ფიცარნაგებიდან? ამ ფენომენის მიზეზი სხვადასხვაა, მათ შორის: კლდიაშვილისეული სოციალურ-ყოფითი თუ პოლიტიკური პრობლემატიკის თანადროულობა, ქმედითად გადმოცემული ამბავი, ცოცხალი, სახიერი, დამახასიათებელი თვისებებით გამორჩეული სახეები.

​

კლდიაშვილს პროზასა თუ დრამატურგიაში ეროვნული ნიშან-თვისებები, მახასიათებლები,  საზოგადოებაში არსებული სოციალური, ყოფითი თუ პიროვნული პრობლემები სულში ჩამწვდომი იუმორნარევი ტკივილით აქვს ასახული, ამავდროულად, მწერლის სტილი სხარტი, მოქნილი, ძალდაუტანებელია. მის ნაწარმოებებში პიროვნებისა და საზოგადოების დაპირისპირების მწვავე პრობლემატიკაა დასმული. მას  ადამიანი უყვარს და თავის შემოქმედებაში სწორედ ადამიანის სულიერ ტკივილებსა თუ განცდებს ასახავს.

„მსხვერპლი“ დავით კლდიაშვილის ერთ-ერთი პირველი მოთხრობაა (გამოქვეყნდა 1894 წელს). ქართული ლიტერატურის მკვლევარმა, მეცნიერმა გრიგოლ კიკნაძემ კლდიაშვილესეული პროზა „იუმორისტიკულ“ და „არაიუმორისტიკულ“ მოთხრობებად დაყო. მან „მსხვერპლი“ არაიუმორისტიკულ მოთხრობათა რიგს მიაკუთვნა და აღნიშნა, რომ ამ მოთხრობების თემატიკა („შერისხვა“, „მსხვერპლი“ „მიქელა“, „მშობლის ნუგეში“, „წრფელი გული“) მრავალფეროვანი, რთული, რეალისტურია. დაბოლოს, რაც მთავარია,  დავით კლდიაშვილი ყოველ სიტუაციაში ცოცხალი ადამიანის სულიერ სიღრმეებში გვახედებს და ქმნის სქემატურობას მოკლებულ, სრულყოფილ მოქმედ პირებს.

​

ქვეყანაში განვითარებული მოვლენების, პოლიტიკური და სოციალური კრიზისის ფონზე, ისევ აქტუალური გახდა კლდიაშვილისეული პრობლემატიკა და ახალგაზრდა რეჟისორებმა კვლავ მიმართეს მის შემოქმედებას. მათ შორის, გიორგი კაშია და საბა ასლამაზიშვილი ხშირად ახორციელებენ კლდიაშვილის ნაწარმოებებს - ხან მის პროზას ასცენურებენ, ხანაც პიესების საინტერესო ინტერპრეტაციებს გვთავაზობენ.

​

2025 წლის იანვარში კლდიაშვილის „მსხვერპლის“ მიხედვით დადგმული სპექტაკლების პრემიერები თითქმის ერთდროულად შედგა. გიორგი კაშიამ რუსთაველის ეროვნული თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე წარმოდგენილ სპექტაკლს „მსხვერპლნი“ უწოდა; ხოლო საბა ასლამაზიშვილმა ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის დრამატულ თეატრის სცენაზე ნაჩვენებ სპექტაკლს მოთხრობის ორიგინალური სათაური შეუნარჩუნა. ორივე დადგმა საინტერესოა, რაც მთავარია, კონცეფცია-ინტერპრეტაციით, სტილისტიკით და ფორმით განსხვავებული. ამ სპექტაკლებს, პირადად ჩემთვის, ერთი რამ აერთიანებთ - ფედერიკო გარსია ლორკასთან ასოციაციები. გიორგი კაშიამ ფრაზებიც კი ჩართო ლორკას „ბერნარდა ალბას სახლიდან“ (დადგმული აქვს თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის სასწავლო სცენაზე). საბა ასლამაზიშვილის სპექტაკლში ჩამატებულმა მთხრობელის პერსონაჟმა კი, ჩემდა უნებურად, ლორკას მოხსენება „Duende-ს თეორია და თამაში“ გამახსენა.

​

კლდიაშვილის ნაწარმოებებში (პროზასა თუ დრამატურგიაში) სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემატიკის ფონზე იკვეთება ადამიანის, პიროვნების რღვევის პროცესი. „მსხვერპლშიც“ ავტორმა დაკნინებულ-დაბეჩავებული საზოგადოების პიროვნებასთან დაპირისპირება ასახა, აჩვენა ჩარჩოებსა და საზღვრებში მოქცეულ საზოგადოება, რომლის წევრები კი არ ცხოვრობენ, არამედ არსებობენ. მათ არ უყვართ, უფრო მეტიც, სძულთ განსხვავებული, თავისუფალი ნების მქონე, სიცოცხლით სავსე და სიცოცხლის მოყვარული ადამიანი-პიროვნება. თუკი შემთხვევით მათში ასეთი გამოერევა, სასტიკად უსწორდებიან, სიცოცხლეს უმწარებენ, ანადგურებენ. გრიგოლ კიკნაძის აზრით: „კლდიაშვილი სოფლის ცხოვრების მარტოოდენ გარეგნულ მხარეთა ასახვით არ კმაყოფილდება. მისი მიზანია, გვიჩვენოს ის პროცესი, თუ როგორ ხდება ადამიანის ნების გატეხა, მისი გათელვა და ადამიანის გადაქცევა სრულიად მორჩილ, უსიტყვო, უენო და მისწრაფებათა ჩამქრალ არსებად“.[1]

გიორგი კაშიამ და საბა ასლამაზიშვილმა განსაზღვრეს და წინ წამოსწიეს კლდიაშვილის მოთხრობის მთავარი სათქმელი, კერძოდ - საზოგადოების წევრთა უვიცი, გაუნათლებელი, სულიერად დეგრადირებული მონების ხროვად გარდაქმნა და, რაც უმნიშვნელოვანესია, ადამიანში პიროვნულის დათრგუნვა-განადგურება. რა თქმა უნდა, განსხვავებული თვალთახედვით იკვლევენ ახალგაზრდა რეჟისორები მიზეზებს და განსხვავებული სათეატრო ხერხებით, ინტერპრეტაციებით წარმოაჩენენ სცენაზე თავიანთ სათქმელს. ამჯერად გთავაზობთ ჩემს მოსაზრებებს გიორგი კაშიას სპექტაკლზე.

​

გიორგი კაშიას, ახალგაზრდა ასაკის მიუხედავად, უკვე დადგმული აქვს რამდენიმე საინტერესოდ ინტერპრეტირებული სპექტაკლი: ლორკას „ბერნარდა ალბას სახლი“, კლდიაშვილის „ირინეს ბედნიერება“ თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში, კლდიაშვილისავე „სამანიშვილის დედინაცვალი“ შალვა დადიანის სახელობის ზუგდიდის სახელმწიფო თეატრში. „მსხვერპლის“ ინსცენირების ავტორად, ამ შემთხვევაში, თავად რეჟისორი გვევლინება, სასცენო ტექსტის შექმნისას მონტაჟის პრინციპი გამოიყენა და სპექტაკლში ჩაამატა ფრაზები კლდიაშვილის პროზაული თუ დრამატურგიული ნაწარმოებებიდან და, ასევე, სხვა ავტორებისაც, მაგალითად, „სამანიშვილის დედინაცვლიდან“, „ირინეს ბედნიერებიდან“, ლორკას „ბერნარდა ალბას სახლიდან“.  რეჟისორმა გადააკეთა ერთ-ერთი პერსონაჟი და კლდიაშვილისეული ვასილი - „ღვთის კაცი“, ვასილი-მღვდლად აქცია, რომელსაც სპექტაკლის „შემკვრელის“ ფუნქცია დააკისრა. ნაწარმოებში ვასილ კარიკაძე ფანტასმაგორიული პერსონაჟია, სოფელში მას საიქიოდან მობრუნებული კაცის სახელი აქვს, რომელიც ცრურწმენებით აღვსილმა თანასოფლელებმა ლამის წმინდანად შერაცხეს. გიორგი კაშიამ ეს პერსონაჟი სოფლის უნიათო მღვდლად გადააკეთა. წარმოდგენას რეჟისორი სწორედ ვასილი-მღვდლით იწყებს და ამთავრებს.

​

ჩაბნელებული სცენის სიღრმეში, აივანზე  მიხეილ არჩვაძის ვასილი-მღვდელი ნეფე-დედოფლის გვირგვინებით ხელში გამოგვეცხადება, რამდენიმე წამის შემდეგ გაბრაზებული გამომეტყველებით ძირს დაანარცხებს მათ. რეჟისორმა მეტაფორულად თავიდანვე მიგვანიშნა, რომ სცენაზე განვითარებულ ამბავში  რაღაც საბედისწეროს უნდა ველოდოთ. ფინალში ისევ მიხეილ არჩვაძის მღვდელი-ვასილი გამოგვეცხადება, ისევ აივანზე და ისევ გვირგვინები უპყრია ხელთ, ისევ მოისვრის მათ, შემდეგ ანაფორას იხდის, განიმოსება, გაშიშვლდება და სულის შებერვით აქრობს სინათლეს სცენასა და დარბაზში, ამთავრებს სპექტაკლს. მეტაფორა ნათელი და გასაგებია, უღვთო, უფლისგან მიტოვებულ ქვეყანაში, ამ სოციუმში ღვთის მსახურის ადგილი აღარაა, მით უმეტეს, მიხეილ არჩვაძის პერსონაჟის მსგავსი უუნარო, უსუსური ღვთისმსახურის. მსახიობი ქმნის ადამიანის სახეს, რომელსაც არ შესწევს ძალა, აღკვეთოს მის სამწყსოში ფესვგადგმული ცრურწმენები, ძალადობა, უსამართლობა. ვასილი-მღვდელი ვერ უპირისპირებდა გაუნათლებელ, სასტიკ, ეგოისტური ვნებებით აღსავსე სოციუმს, რომლის თითოეული წევრი გამუდმებით ღმერთის სახელის ხსენებაშია, გაუთავებლად პირჯვარს იწერს, მაგრამ რისთვის აკეთებენ ამას, თავადაც არ ესმით და ვერ აცნობიერებენ. ამ ადამიანებს არაფერი სცხიათ ღვთისმოსაობის, სიკეთის, მიმტევებლობისა თუ შემწყნარებლობის. რეჟისორმა ასევე ჩაამატა მანანა გამცემლიძის პერსონაჟი ელისაბედი, რომელსაც სოფლის „გიჟის“ ფუნქცია აქვს დაკისრებული. ეს საზოგადოების თვალთახედვით არანორმალური  მოხუცი ერთადერთი სიყვარულისა და თანალმობის გრძნობაშერჩენილი ადამიანია.

​

სასცენო ტექსტზე მუშაობისას გიორგი კაშიამ  გადაასხვაფერა პერსონაჟთა ხასიათებიც, ზოგიერთი მათგანი უტრირებულადაც კი წარმოაჩინა. მათ შორისაა ონისიმეს მეუღლე სოფიო, რომელშიც „მეშჩანური“ თვისებები ჭარბობს. რეჟისორის მიცემული ამოცანის თანახმად, ნინო არსენიშვილმა ხაზგასმულად პროვინციელი ქალის ტიპაჟი შექმნა. მსახიობის ფერუმარილით დაფარული სახე, კოსტიუმი, პლასტიკა, ჟესტიკულაცია, მიმიკა თუ მოხმარების საგნებისადმი „ლტოლვა“, მეტყველების მანერა სწორედ ამის გამომხატველია. სპექტაკლის მოვლენათა რიგში ჩამატებული „კოფეს“ ჭიქებით სოფიოს ტკბობის  სცენაც ამაზე მიანიშნებს. სოფიომ მღვდელს უნდა დაალევინოს ამ ჭიქებით „კოფე“. რეჟისორი ამ სცენაში (და სხვაგანაც) სარკასტულ სატირას იყენებს, რაც კლდიაშვილის ნაწარმოებებს არ ახასიათებს. კლდიაშვილი პერსონაჟების, სიტუაციების აღწერისას, ამ თუ იმ მოვლენის, ამბის თხრობისას არა თუ სატირასა, მით უმეტეს, სარკასტულ სატირას, არამედ იუმორს მიმართავს.

 

კლდიაშვილს უყვარს ადამიანი, უყვარს თავისი პერსონაჟები და თავად ყველაზე უარყოფითსაც კი სევდით და იუმორით ძერწავს. სპექტაკლში კი ზოგი პერსონაჟი ამაზრზენია, მაგალითად ფეფენა. ჩემთვის გაუგებარი დარჩა გიორგი კაშიას მიერ ფეფენას როლის შემსრულებელი მსახიობისთვის, მანანა აბრამიშვილისთვის მიცემული ამოცანა, რომლის პლასტიკაში, სიარულის მანერაში, ჟესტიკულაციასა თუ მეტყველებაში „მოძველბიჭო“ ქალის მანერები იკითხება. წარმოდგენის ფინალში აბრამიშვილის - ფეფენას სექსუალური სიზმარი (ფროიდთან ასოციაცია), რომელშიც ედმონდ მინაშვილის დათიკო  კარუგდელაძისადმი ვნება ვლინდება, ცოტათი „ყურით მოთრეული“ მეჩვენა. ამ სცენაში თავშალ შეხსნილი აბრამიშვილის ფეფენა სექსუალურ „დივად“ გარდაისახება. ასევე, გაუგებარი დარჩა, თუ რატომ აჭყეტს, ატრიალებს თვალებს ედმონდ მინაშვილის დავით კარუგდელაძე დაუსრულებლად, რატომ გადაწყვიტა რეჟისორმა ტიპაჟის შექმნისას მსახიობ ედმონდ მინაშვილს მუნჯი კინოს მამაკაცი პერსონაჟებისთვის დამახასიათებელი მიმიკა გამოეყენებინა. ესეც სარკაზმნარევი სატირაა? რა მიზნით? - ვერ მივხვდი. ფინალში აივნიდან ჩამოშვებულ თეთრ ნაჭერზე, განათების ხერხით სისხლის ამსახველი წითელი ზოლებისა თუ ლაქების გაჩენა, ჩემი აზრით, ზედმეტად პირდაპირი მეტაფორული მინიშნებაა.

რეჟისორის კონცეფციის თანმხვედრია ანა ბერიშვილის  დეკორაცია. მუქ ფერებში გადაწყვეტილ სცენაზე, ფაქტობრივად, შავ ფონზე, თოკებზე გაფენილი თეთრი სუფრები და ზეწრები მომავლის რწმენაზე, ბნელეთში არსებულ სინათლეზე მიგვანიშნებს. აქვე ვიტყვი, გიორგი კაშიას ინტერპრეტირებული მარინე, რომელიც ჩაჟამულ ქვეყანაში, საზოგადოებაში სინათლის სხივივით უნდა ანათებდეს, უცოდველი არ არის, განსხვავებით კდიაშვილის „მსხვერპლში“ არსებული მარინესგან.  მოთხრობაში მარინე სწორედ მის გარშემო არსებული სოციუმის უვიცი, ცრუმორწმუნე, უხეში წევრების მსხვერპლია. მარინე  ნათელი, სიცოცხლით სავსე, ლამაზი ადამიანია. მოთხრობის დრამატულობაც და მწერლის ტკივილიც სწორედ ამ საზოგადოების მიერ მარინეს განადგურებაა. სპექტაკლშიც, მოთხრობის მსგავსად, მარტო ფეფენა არ არის მარინეს სიკვდილში დამნაშავე, ამაში ბრალი მთელ სოფელს მიუძღვის, სოფლის თითოეულ მაცხოვრებელს - ონისიმეთი დაწყებული, მარინეს მშობლებით დამთავრებული. რაც შეეხება ფეფენას, ახალგაზრდობაში დაქვრივებულ ქალს, რომელმაც შეძლო, ოჯახი ფეხზე დაეყენებინა და ვაჟიც მარტოს აღეზარდა, არავინ არასდროს დახმარებია, მათ შორის, არც მისი მაზლი ონისიმე და მაზლის ცოლი სოფიო. გიორგი კაშიამ სპექტაკლში უცვლელად დატოვა კლდიაშვილის მოთხრობაში არსებული ფეფენას აღმომხდარი გულისტკივილი: „ონისიმე, ხომ იცი, რა გაჭირვება გამომივლია მე შენი ძმის ოჯახში... ყმაწვილი ქალი დავქვრივდი და გამოუცდელს ოჯახი მე დამაწვა კისერზე... რა ოჯახი? სარჩო რომ არ მოდიოდა!.. ვინ იყო ჩემი შემფარე, მშველელი?.. ყანას მე ვხნავდი, მე ვწმენდდი, მე ვიწევდი... თან ბოვშსაც ვზრდიდი... შემწე ვინ მყოლებია? ყველაფერი მე ვიყავი, მე, მარტოხელა ქალი!.. ვის უნახავს ჩემოდენი გასაჭირი?.. ვის გამოუცდია, რაც მე გამოვცადე?.. მეზობლობას ჩამოვრჩი - ჩემს საქნარს ვუნდებოდი და ზოგიერთს ჭკუათხელს ჰგონია, ვითომ მე ადამიანი მძულს და იმიტომ არ ვეკარები არავის!.. მარა სხვის უგუნურ სიტყვას არ ავყოლივარ ჩემს დღეში... ოჯახი კი ფეხზე დავაყენე... ჩემი თავი ნამუსიანად შემინახავს... ჩირქი ოჯახისათვის არ მიმიცხია და რომ ამდენი ტანჯვა-წვალებით შემონახულ ოჯახს ვინმემ თავსლაფი დაასხას, ქვეყნის სასაცილოდ გამიხადოს, მის სისხლს დალევს ფეფენა, იცოდე! მის სისხლს დალევს ფეფენა! - და აღელვებული მოხუცი დედაკაცი თავის გრძელ ჯოხს ურტყამდა მიწას“.[2]

​

მართალია, სპექტაკლში დარჩა ფეფენას ხმამაღლად წარმოთქმული გულისნადები, მაგრამ რეჟისორი მის არსს ეტყობა ბოლომდე ვერ ჩაწვდა. კლდიაშვილთან ფეფენა ერთგვარად „ცხოვრებისგან გალახული“ ქალია, ახალგაზრდობიდანვე ჭირ-ვარამ გამოვლილი. თუმცა, გაჭირვებამ, გამუდმებულმა მუხლმოუდრეკელმა შრომამ იგი გაამწარა, თავის თავში ჩაკეტა, გააუხეშა... ფეფენას გვერდზე კაცი აღარ ედგა, პირადი ცხოვრება აღარ ჰქონდა,  მხოლოდ დაუსრულებელი მძიმე შრომა,  რამაც, თითქოს, გული გაუქვავა, გააკაპასა და გაამკაცრა. ამ ქალმა არა მარტო საკუთარი თავი მოაქცია მარყუჟებში და ჩაიკეტა, არამედ - ვაჟიშვილიც. ბიჭის აღზრდაში ზღვარგადასულმა სიმკაცრემ ნიკა დედის კალთას ამოფარებულ, ინფანტილურ არსებად აქცია. აქვე აღვნიშნავ, რომ გიორგი კაშიას, ამ მოთხრობის პერსონაჟთა საქციელის ამოხსნისას ფროიდის ფსიქოანალიზის მისადაგება თუ სურდა, ან მუშაობის პროცესში ასოციაციურად წამოუტივტივდა ფროიდისტული სექსუალური ვნების დათრგუნვის შედეგად ადამიანში ფსიქიკური დაავადების გამოწვევის მიზეზები, ალბათ, უპრიანი და უფრო ლოგიკური იქნებოდა, ფეფენასა და მის ვაჟიშვილ ნიკას შორის არსებულ, ნორმიდან გადახრილ ურთიერთობებთან მიესადაგებინა. „მსხვერპლნი“ მისი სპექტაკლი და კონცეფციაა და, შესაძლოა, მიზეზი ფეფენას მარინესადმი სასტიკი მოპყრობა, დავითისადმი მისი ვნება და ლტოლვა ყოფილიყო. მაგრამ... მაშინ დავითი რაღაცით მაინც  ხომ უნდა იწვევდეს სიმპათიას? ედმონდ მინაშვილის პერსონაჟი კი, რბილად რომ ვთქვა, ამაზრზენი და ანტიპათიურია. რეჟისორის ჩანაფიქრი შესაძლოა ამგვარადაც ავხსნათ - უკაცოდ დარჩენილ ქვეყანაში, დავითიც კი ამდენი ქალისთვის სასურველია. ფეფენას სიზმარი თუ ხილვა რეჟისორს ერთგვარ მინი ორგიად  აქვს გადაწყვეტილი, რომელშიც მონაწილეობენ დავითი, მისი მეუღლე ნატალია, ფეფენა და  მარინე.

​

გიორგი კაშიას ინტერპრეტირებული, რუსუდან მაყაშვილის მიერ შექმნილი ნატალიას პერსონაჟი, ქმრისა და ცხოვრებისგან გაწბილებული ქალია. დარდისგან ჩამომდნარი, ფერდაკარგული ნატალია, რომელსაც ხელში ჩვილი ბავშვი ჰყავს, ისევ ფეხმძიმედაა. ალბათ, ამიტომაც, მორალური ძალადობის მსხვერპლი, ვერ შორდება მექალთანე, ამორალურ, უღირს ქმარს,  ვერ მდის სახლიდან. მსახიობი მინიმალური ხერხებით ძერწავს დარდისგან გაუბედურებული, გამოუვალ სიტუაციაში მყოფი ქალის სახეს. საინტერესო მიგნება-მეტაფორაა, როდესაც ქმართან მორიგი კამათის შემდეგ მაინც გადაწყვეტს წავიდეს, კარს მიღმა თოვლის ფანტელების ცვენაა, მაგრამ თეთრი ფანტელები ამჯერად სისუფთავის და სილამაზის მეტაფორა კი არა, არამედ სიცივის, გამოუვალობის აღმნიშვნელია.  რუსუდან მაყაშვილის ნატალიას ხომ არა აქვს წასასვლელი ადგილი, სადაც თავს შეაფარებს ბავშვებთან ერთად. ორსულს, ჩვილი ბავშვით ხელში, ღარიბ-ღატაკი მშობლები ვერ მიიღებენ, ვერ შეინახავენ. ალბათ ამიტომაც მთვრალი დავითი ცოლთან ჩხუბის შემდეგ არხეინად ამოუშვებს ხვრინვას. დავითი დარწმუნებულია და ეუბნება კიდეც ცოლს, რომ იგი სულ მალე დაბრუნდება. მართლაც ასეც ხდება.

​

ონისიმე, დავით კვირცხალიას შესრულებით, ერთადერთი პერსონაჟია სპექტაკლში, რომელიც კლდიაშვილისეული ხასიათის იდენტურია. გადამეტებული ხერხების გარეშე, მსახიობი ადამიანური თვისებების მქონე, შუახნის კაცის სახეს ძერწავს. მოთხრობაშიც და სპექტაკლშიც ონისიმეა მარინესა და თავისი ძმისწულის, ნიკას დაქორწინების მოთავე. სიკეთე სურდა ამ ორი ახალგაზრდისთვის, მაგრამ პირიქით კი გამოუვიდა. სწორედ ამიტომაც  დედამთილი ფეფენასგან, შემდეგ ნიკასგანაც უსამართლოდ გამწარებული და შეურაცხყოფილი მარინე ონისიმესგან ითხოვს ხოლმე სამართალსა და თავშესაფარს. დავით კვირცხალიას ონისიმე ცდილობს მარინეს დაცვას, მაგრამ საბოლოოდ, მოთხრობის მსგავსად, სპექტაკლშიც ვერაფერს გახდება. მოთხრობაში ონისიმეს მეუღლეს, მშიშარა სოფიოს, ფეფენას კუდიანობის ეშინია და  ფეფენასთან  სიტყვიერად „შებმულ-შელაპარაკებულ“ ონისიმეს აშოშმინებს, უკან ახევინებს. რეჟისორმა სპექტაკლში ეს მოვლენა ცოტათი სახეცვლილად წარმოაჩინა -  ონისიმესა და სოფიოს ფეფენა მიანიშნებს, რომ მარინესა და ნიკას გარიგება-დაქორწინებიდან მათ სარგებელი ნახეს. მართალია, ფეფენა ნიშნისმოგებით აყვედრის ამ ამბავს, მაგრამ გაუგებარი რჩება, თუ ვისგან ჰქონდათ ეს სარგებელი, ფეფენესგან? მაშინ ხასიათიდან გამომდინარე რატომ მიანიშნებს და პირდაპირ არ მიახლის პირში?  მარინეს მშობლებიდან? ეს გამორიცხული და ალოგიკურია, ვინაიდან სპექტაკლში ხაზგასმულია, რომ მარინეს მშობლები იმდენად გაღლეტილი გლეხები არიან, რომ საკუთარი სახლის სახურავის შეკეთებაც კი არ შეუძლიათ, მუდმივად ჩამოსდით წყალი და მაშინ, ვისთვის რა უნდა გაეკეთებინათ?

​

მარინეს მშობლების პერსონაჟებს - მარკოზასა და ესმას - ირაკლი მაჭარაშვილი და ნანა ლორთქიფანიძე  ქმნიან. ირაკლი მაჭარაშვილი, ალბათ, რეჟისორის მიცემული ამოცანის თანახმად, ტიპური იმერელი კაცის გამოძერწვას ცდილობს. თუმცა, ედმონდ მინაშვილის მსგავსად, იმერელი კაცისთვის დამახასიათებელი მანერების გამოყენებისას, მეტყველების, სიარულის მანერის, მიმიკისა და ჟესტიკულაციის - ისიც აჭარბებს და თავის პერსონაჟს გროტესკულს ხდის.  ნანა ლორთქიფანიძის ესმა საკუთარ შვილზე უზომოდ შეყვარებული დედის ტიპაჟს ქმნის, რომელმაც ზუსტად იცის მარინეს ფასი და ყველაფერს გაიღებს მისთვის. სახის გამოძერწვისას ნანა ლორთქიფანიძეც იყენებს დამახასიათებელ ხერხებს, მაგრამ გადაუჭარბებლად.

​

ძლიერი, ეგრეთ წოდებული „მამალი“ ქალის, დედისგან დაბეჩავებული „კაცუნაა“ ახალგაზრდა მსახიობის ბუკა თოლორდავას ნიკა. ამგვარი „დედაშვილური“, არანორმალური ურთიერთობები მრავლადაა ჩვენ გარშემო. ეს, რა თქმა უნდა, მოქმედებს „დაჩაგრულთა“ ფსიქიკაზე და მოძალადე დედის შვილები ხან თავადაც მოძალადეები ხდებიან და მხოლოდ დედის წინაშე არიან  „ფინია ლეკვივით“ მორჩილები, ხან გასაცოდავებული, საკუთარი ნების არმქონე, ყოველთვის ვიღაცის კალთის ქვეშ ამოფარებულნი არიან. ბუკა თოლორდავას ნიკა მეორე ტიპის დედის „მსხვერპლია“. მსახიობის მიგნებულ-გამოყენებული მიმიკური ხერხი, ნერვიულობის დროს, დაუსრულებლად სახის კუნთების  „თამაში“, ცოტა გადაჭარბებულად მომეჩვენა. გასაგებია, რომ მსახიობს უსუსური ადამიანის სახის შექმნა სურს,  მაგრამ ამას მხოლოდ ფიზიკური ქმედებების ხარჯზე ცდილობს და ვერ უხამებს გმირის შინაგან განცდებს, მდგომარეობას.

​

მარიტა მესხორაძემ (მარინე) რეჟისორის  დაკისრებული ამოცანა პროფესიონალურად განახორციელა. იგი მინიმალური ხერხებით წარმოაჩენს პერსონაჟის შინაგან მდგომარეობას. ლამაზი, სიცოცხლით სავსე, ლაღი მარინე, საზოგადოების ძალადობისა და უსამართლობის მსხვერპლი, მაყურებლის თვალწინ  ნელ-ნელა „ქრება“, სილაღე და სიცოცხლის სიყვარული თანდათან ილევა მასში. ფინალში კი მარინე იმად გარდაიქმნება, რადაც ეჭვიან, მოძალადე ფეფენას წარმოედგინა - იგი დავითის საყვარელი ხდება. მართალია, ფინალზე ზემოთ ვისაუბრე, მაგრამ აქაც დავამატებდი, რომ მარინეს სახის ამგვარი გადაწყვეტა ჩემთვის უცნაურია. მოთხრობაში საზოგადოების მსხვერპლი მარინე ნელ-ნელა იფერფლება და ბოლოს კვდება. კლდიაშვილმა, შეიძლება ითქვას, ტრაგიზმამდე აიყვანა მარინეს ბედი. გიორგი კაშიამ კი მარინეს სახის ამგვარი ინტერპრეტირებით, ვფიქრობ, დააკნინა მისი (და არა მარტო მარინეს) სახე, ნაკლებ დრამატულად აქცია. მართალია, მარინე  ქმრისგან გარბის მისთვის აბსოლუტურად უსიმპათიო ადამიანთან - დავითთან ერთად, რომელიც არ უყვარს, მაგრამ მისთვის ეს გამოსავალი და თავის დაღწევაა. რატომ გადაწყვიტა რეჟისორმა ფეფენას, ნატალიასა და მარინესაგან სასიყვარულო სამკუთხედის შექმნა, ცოტა გაუგებარია. კი ბატონო, სამივე ქალი დათიკოს მსხვერპლია, მაგრამ რატომ? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა მიჭირს.

​

ტექსტის ინსცენირება და სპექტაკლის მუსიკალური გაფორმება (გამოყენებულია ვაჟა აზარაშვილის, ვახტანგ კახიძისა და რობი კუხიანიძის მუსიკალური ნაწარმოებების ფრაგმენტები) რეჟისორს ეკუთვნის. გიორგი კაშიამ მუსიკალური რიგი მოვლენათა განვითარებას მიუსადაგა და მაყურებელში ემოციური მუხტის გაძლიერებას შეუწყო ხელი. მოთხრობის გასცენურებისას, ვფიქრობ, აჯობებდა რეჟისორს პერსონაჟთა სამეტყველო ტექსტი გაეთანამედროვებინა. მით უმეტეს, სარეჟისორო კონცეფციის თანახმად, სპექტაკლის სცენოგრაფიასა თუ კოსტიუმებში (მხატვარი - ანა ბერიშვილი) დრო არ არის კონკრეტულად განსაზღვრულ-მინიშნებული. ის, რაც სცენაზე ხდება, ყველა პრობლემა თუ სატკივარი, შესაძლოა, მომხდარიყო წარსულში, ხდებოდეს აწმყოში და მოხდეს მომავალშიც.

ზემოთ აღვნიშნე, რომ რეჟისორმა სპექტაკლს „მსხვერპლნი“ უწოდა. გიორგი კაშიას გადაწყვეტით უვიცი, გაუნათლებელი, ცრუმორწმუნე, მოძალადე საზოგადოების თითოეული წევრი თავისებური მსხვერპლია. ინტერაქციის ხერხით,  სპექტაკლის მსვლელობისას შიგადაშიგ რეჟისორი მაყურებელთა დარბაზს ამოანათებს და რომელიმე პერსონაჟი დარბაზში მყოფ მაყურებელს, ადამიანებს მიმართავს - „ასე რავა უნდა წახდე კაცი?!“. გიორგი კაშია შეიძლება, მართალიცაა, უბედურებაში, რაც დღეს ჩვენს ქვეყანაში დატრიალდა (არა მარტო ჩვენთან, მთელ მსოფლიოში), საზოგადოების თითოეული წევრი ერთდროულად ვართ დამნაშავეები და მსხვერპლნიც - ერიც და ბერიც. ყველა „წავხდით“, ადამიანი „წახდა“ ზოგადად. ფინალში მიხეილ არჩვაძის მღვდლის განმოსვა, ალბათ, იმის მიმანიშნებელია, რომ ღვთის კაციც კი გამოსავალს ვეღარ პოულობს, ვეღარ ხედავს, მაგრამ დამნაშავე თავადაც არის, რადგან „წახდა“ თავისი უუნარობის, თავის გარშემო განვითარებული მოვლენებისა და ძალადობისადმი უპასუხო დუმილის გამო.  

​

კიდევ ერთ ასოციაციების გამომწვევ მეტაფორას იყენებს რეჟისორი დადგმაში - მიხეილ არჩვაძის მღვდელი ავანსცენაზე ხურდა ფულს ყრის. იუდა ისკარიოტელმა, თავისი მოძღვარი, უფალი იესო ქრისტე 30 ვერცხლად გაყიდა, მართალია უკან მიუყარა სინოდრიონის წარმომადგენლ მღვდელმთავრებს, ფარისევლებსა და სადუკეველთ ეს ფული, მაგრამ ხომ გაყიდა. დღეს, საზოგადოების წევრთა უმრავლესობა, ერშიც და ბერშიც, იოლად იყიდებიან,  საკუთარი მიწიერი კეთილდღეობისთვის ყველაფერს ანაცვალებენ: ადამიანს, ქვეყანას, სინდისს, ნამუსს... ფული, გამორჩენა, ძალაუფლების მოპოვება მათთვის მთავარი ორიენტირია. მათ არ ანაღვლებთ: თანამოძმე, მოყვასი, ახლობელი, მეგობარი. ადამიანები გულქვა, გაბოროტებულ არსებებად გადავგვარდით, დავკარგეთ სიყვარულის, თანალმობის, თანაგრძნობისა და შემწყნარებლობის გრძნობა. გიორგი კაშიას, ალბათ, ამის თქმა სურდა სპექტაკლით „მსხვერპლნი“. გამოუვიდა თუ არა, ამას მაყურებელი გადაწყვეტს.

 

 

[1] გრ. კიკნაძე. დავით კლდიაშვილის იუმორი. თხზულებანი, ტ.II, „თსუ“, 2005. გვ.398-399.

[2] https://poetry.ge/poets/davit-kldiashvili/prose/9685.msxverpli.htm